mieszkanie dla młodych

Organizacje społeczne, w tym Instytut na rzecz Kultury PrawnejOrdo Iuris, zgłosiły uwagi do rządowego projektu ustawy „Mieszkanie dla młodych”. Zwracano uwagę, że program w obecnej formie nie realizuje zakładanych celów oraz zawiera rozwiązania dyskryminujące małżeństwa i rodziny wielodzietne. Zdecydowana większość zgłoszonych propozycji została odrzucona przez Ministerstwo Infrastruktury. Wyjaśnienia udzielone przez przedstawicieli resortu budzą duże zdziwienie.

Organizacje uczestniczące w konsultacjach społecznych zwróciły uwagę na szereg uchybień w konstrukcji i funkcjonowaniu rządowego programu „Mieszkanie dla młodych”. Podkreślano, że bilans pierwszych miesięcy funkcjonowania programu pokazuje, że nie spełnia on zakładanej roli – wśród beneficjentów przeważały osoby samotne oraz bezdzietne, a małżeństwa z trójką lub większą liczbą dzieci stanowiły mniej niż 1% liczby beneficjentów. Podnoszono, że nie ma podstaw, by wykluczać możliwość dofinansowania zakupu mieszkań na rynku wtórnym, a ustalone progi dofinansowania nie są dostosowane do realiów rynkowych.

Instytut Ordo Iuris, obok tych zastrzeżeń, zwracał uwagę, że chociaż projektowana nowelizacja przewiduje przyznanie w ramach programu MdM wyższego poziomu dofinansowania rodzinom posiadającym dwójkę lub trójkę dzieci, nie zwiększa odpowiednio wsparcia dla rodzin z czworgiem lub większą liczbą potomstwa. Rozwiązanie to dyskryminuje liczniejsze rodziny - będą one bowiem dostawać proporcjonalnie mniejsze wsparcie niż te, które posiadają od jednego do trójki dzieci. Narusza ono zasadę równości wyrażoną w art. 32 Konstytucji i jest sprzeczne z art. 71 Konstytucji, który rodzinom wielodzietnym oraz znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej przyznaje prawo podmiotowe do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Na zarzut ten Ministerstwo lakonicznie odpowiedziało, że nie zmieni przepisów, bo w formalny sposób nie zakwestionowano jeszcze ich zgodności z Konstytucją.

Osobnym zagadnieniem jest dyskryminacja małżeństw w obecnej formule programu. Obecnie przyjęta w ustawie definicja nabywcy w praktyce zachęca do życia w konkubinacie. Pozwala bowiem uzyskać dofinansowanie na każdego z partnerów osobno. W konsekwencji małżeństwa mogą uzyskać tylko 10% dofinansowania na jedno mieszkanie, a osoby żyjące w konkubinatach dofinansowanie w wysokości 10% do zakupu dwóch mieszkań. Rozwiązanie takie stanowi naruszenie art. 18 Konstytucji oraz dyskryminację ze względu na stan cywilny. Przedstawiciele Ministerstwa zgodzili się co prawda, że osoby pozostające w konkubinatach mogą w przeciwieństwie do małżeństw uzyskać dofinansowanie dwukrotnie, ale zarazem dowodzili, że „w przypadku małżeństw możliwe jest zwiększenie zdolności kredytowej poprzez zaliczenie do niej dochodów osiąganych przez każdego z małżonków”. Wyjaśnienie to świadczy o głębokiej nieznajomości realiów gospodarczych i prawnych przez jego autorów – jak powszechnie wiadomo, podwyższenie zdolności kredytowej może równie dobrze nastąpić w drodze poręczenia kredytu.

Ministerstwo Infrastruktury wniosło do projektu jedynie kosmetyczne zmiany.

W Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju trwają prace nad nowelizacją ustawy o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez młodych ludzi. Akt ten stanowi podstawę prawną rządowego programu "Mieszkanie dla Młodych" (dalej: MdM). Pomijając szereg obiekcji wiążących się z tym programem, a wyrażanych m.in. przez Narodowy Bank Polski, Instytut Ordo Iurisprzygotował analizę prezentującą jego niezgodny z Konstytucją, w tym dyskryminacyjny względem małżeństw i rodzin wielodzietnych, charakter.

Przede wszystkim projekt ustawy przewidując, w ramach programu MdM, przyznanie wyższego poziomu dofinansowania rodzinom posiadającym dwójkę lub trójkę dzieci nie zwiększa odpowiednio wsparcia dla rodzin z czworgiem lub większą liczbą potomstwa co dyskryminuje liczniejsze rodziny. Będą one bowiem dostawać proporcjonalnie mniejsze wsparcie niż te, które posiadają od jednego do trójki dzieci. Takie rozwiązanie narusza zasadę równości wyrażoną w art. 32 Konstytucji, zgodnie z którą, jak podkreśla Trybunał Konstytucyjny, "wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo. A więc według równej miary, bez zróżnicowań dyskryminujących, jak i faworyzujących".

Dodatkowo, rozwiązanie to jest sprzeczne z art. 71 Konstytucji. Rodzinom wielodzietnym i znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej artykuł ten przyznaje prawo podmiotowe do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny, oznacza to, iż pomoc ma mieć charakter "wykraczający poza zwykłą pomoc dla osób utrzymujących dzieci albo pomoc świadczoną innym osobom". Jeśli na większe wsparcie zasługują, co przyznają autorzy projektu nowelizacji, rodziny z trójką dzieci, to tym bardziej na zwiększone wsparcie zasługują rodziny liczące większą ilość potomstwa. 

Osobnym zagadnieniem jest dyskryminacja małżeństw. Zgodnie z art. 2 pkt 1 obowiązującej ustawy, dopłata kierowana jest do nabywcy rozumianego jako a) oboje małżonków, b) osoba samotnie wychowująca dziecko c) osoba niepozostająca w związku małżeńskim. Taka definicja nabywcy w praktyce zachęca do życia w konkubinacie. Pozwala bowiem, przy dwójce dzieci w rodzinie, uzyskać dofinansowanie na każdego z partnerów osobno gdyż zarówno matka jak i ojciec są wówczas od strony formalnej osobami samotnie wychowującymi dziecko. W konsekwencji małżeństwa mogą uzyskać tylko 10% dofinansowania na jedno mieszkanie, a osoby żyjące w konkubinatach dofinansowanie w wysokości 10% do zakupu dwóch mieszkań. Rozwiązanie takie stanowi naruszenie art. 18 Konstytucji i dyskryminację ze względu na stan cywilny tj. dyskryminację małżeństw względem osób żyjących w związkach nieformalnych.