Komisja Europejska wycofuje się z dalszych prac nad ideologicznym projektem dyrektywy równościowej

Adobe Stock

• Komisja Europejska poinformowała o przyczynach wycofania się KE z prac nad projektem dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania poza rynkiem pracy, bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

• Powodem rezygnacji Komisji był brak możliwości osiągnięcia porozumienia w sprawie dalszego procedowania.

• Projekt był wielokrotnie krytykowany za naruszanie kompetencji państw członkowskich, istotne ograniczenie zasady swobody umów czy promowanie postulatów związanych z ruchem LGBT.

KE zakończyła prace nad projektem dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania poza rynkiem pracy, bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Projekt ten został negatywnie oceniony przez Instytut Ordo Iuris, który w 2014 roku wskazywał, iż przyjęcie wniosku w zaprezentowanym kształcie może znacznie ograniczyć zasadę swobody umów oraz narazić przedsiębiorców na wysokie koszty. Dwa lata później projekt dyrektywy, w wyniku presji społecznej (w tym m.in. działalności Ordo Iuris) został negatywnie oceniony przez polski rząd, który wycofał swoje poparcie dla jego dalszego procedowania. W lutym tego roku Komisja Europejska ogłosiła zakończenie prac nad projektem dyrektywy, motywując swoją decyzję brakiem możliwości uzyskania porozumienia państw członkowskich dla kontynuowania prac nad wnioskiem. W reakcji na decyzję Komisji Europejskiej, deputowana do Parlamentu Europejskiego Joanna Scheuring-Wielgus wysłała wnioski do KE oraz do Rady UE, w których pytała o motywy działań tego pierwszego gremium. W odpowiedzi Komisja potwierdziła, iż przyczyną wycofania wniosku był brak możliwości osiągniecia porozumienia w sprawie jego dalszego procedowania.

W 2008 r. Komisja Europejska przedstawiła przedstawiła wniosek dotyczący dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania poza rynkiem pracy, bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, który ma na celu rozszerzenie ochrony przed dyskryminacją. Od tego czasu, z powodu braku wymaganej jednomyślności w Radzie Unii Europejskiej, prace nad projektem utknęły w martwym punkcie.

W dalszych latach kontynuowanie prac nad projektem dyrektywy pojawiało się w programach kolejnych Komisji Europejskich. Ponadto, swoje stanowisko w tej sprawie wielokrotnie przedstawił Parlament Europejski, który m.in. w rezolucji z 19 listopada 2022 roku oraz w rezolucji z 19 kwietnia 2023 roku poparł dalsze procedowanie prac nad wnioskiem.

Problemy z dalszymi pracami nad projektem dyrektywy koncentrowały się wokół obiekcji państw członkowskich, które podkreślały, iż wniosek narusza kompetencje krajowe oraz jest sprzeczny zasadami pomocniczości i proporcjonalności. Niektóre kraje wyraziły również sprzeciw wobec włączenia do tematyki projektu kwestii z zakresu ochrony socjalnej i edukacji. Innym poważnym problemem były koszty wdrożenia dyrektywy, szczególnie w odniesieniu do osób z niepełnosprawnościami.

Projekt został również krytycznie oceniony przez Ordo Iuris. W 2014 roku Instytut zwrócił uwagę, iż wniosek zawiera postanowienia, które uderzają w zasadę swobody umów. Odmowa zawarcia umowy z osobą charakteryzującą się cechą chronioną (taką jak np. określone skłonności seksualne) mogłaby bowiem skutkować daleko idącą odpowiedzialnością finansową z tytułu zadośćuczynienia. W takim przypadku mechanizm rynkowy zostałby zastąpiony administracyjnym przymusem a przedsiębiorcy zostaliby narażeni na ponoszenie wysokich kosztów oraz napotykanie znacznych trudności w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Ponadto prawnicy Ordo Iuris zwracali uwagę, że projekt dyrektywy zawiera rozwiązania wprowadzające istotną niepewność co do treści obowiązującego prawa. Przykładem może być proponowana definicja molestowania, którym w myśl projektu może być już samo „stworzenie onieśmielającej atmosfery” dla osoby skarżącej się na dyskryminację. Co więcej, w 2014 roku, w związku z poważnymi zagrożeniami płynącymi z ewentualnego przyjęcia dyrektywy, ponad 100 organizacji pozarządowych z całej Europy, w tym 11 z Polski, zwróciło się do ówczesnego Przewodniczącego Komisji Europejskiej Jean-Claude Junckera, aby zrezygnował z dalszych prac nad tym dokumentem. W efekcie presji społecznej, w tym m.in. działalności Ordo Iuris, na początku lipca 2016 roku rząd Polski zmienił stanowisko w sprawie wniosku podkreślając, iż budzi on liczne wątpliwości dotyczące zgodności projektowanych przepisów z zasadą pomocniczości (art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej) oraz Konstytucją RP. Rząd zwrócił także uwagę na zagrożenie ograniczenia wolności gospodarczej oraz błędy legislacyjne polegające na użyciu zbyt szerokich pojęć, których stosowanie może prowadzić do rozszerzania przepisów dyrektywy oraz przynieść negatywne skutki społeczne i ekonomiczne.

W programie prac na 2025 rok, ogłoszonym w lutym, Komisja Europejska poinformowała o zaprzestaniu prac nad projektem dyrektywy. Zgodnie z deklaracja zawartą we wspomnianym dokumencie, Komisja zamierza wycofać wniosek w terminie sześciu miesięcy. Jako przyczynę tej decyzji, KE wskazała fakt, iż w odniesieniu do tego wniosku nie udało się osiągnąć porozumienia - „propozycja została zablokowana i dalsze postępy są mało prawdopodobne” (s. 25).

W lutym i w marcu deputowana do Parlamentu Europejskiego, Joanna Scheuring-Wielgus (Nowa Lewica/ S&D) wniosła dwa pisma, adresowane odpowiednio do Rady Unii Europejskiej oraz do Komisji Europejskiej, w trybie art. 144 Regulaminu Parlamentu Europejskiego, na mocy którego członkowie PE, grupy polityczne i komisje parlamentarne mogą zwracać się z pytaniami do różnych organów i instytucji Unii Europejskiej. W przytoczonych dokumentach poseł pytała dwa wskazane powyżej gremia o wyjaśnienie powodów, na mocy których zaprzestano prac nad dalszym procedowaniem projektu dyrektywy.

W odpowiedzi z 30 kwietnia wiceprzewodnicząca wykonawcza Komisji Europejskiej do spraw ludzi, umiejętności i gotowości Roxana Mînzatu (PSD/ S&D) argumentowała, iż decyzja była motywowana brakiem możliwości osiągnięcia porozumienia w tej sprawie. „Przygotowując pierwszy program prac w ramach mandatu, Komisja gruntownie oceniła wszystkie wnioski aktualnie rozpatrywane przez współprawodawców. W swojej ocenie brała pod uwagę, czy wnioski były aktywnie rozważane i czy możliwe było osiągnięcie porozumienia, czy przeciwnie – były przez bardzo długi czas zablokowane lub nie było realnej perspektywy postępów. W wyniku tej oceny, Komisja przedstawiła listę 37 wniosków, które zamierza wycofać” - podkreśliła rumuńska polityk z Partii Socjaldemokratycznej. W dalszej części odpowiedzi Mînzatu zwróciła uwagę, iż część państw członkowskich zgłosiła zastrzeżenia dotyczące potencjalnych kosztów wdrożenia i skutków administracyjnych a także zasady pomocniczości i pewności prawa. „Budowanie Unii Europejskiej, w której panuje równość, pozostaje jednym z kluczowych priorytetów Komisji. Świadczy o tym niedawne przyjęcie planu działania na rzecz praw kobiet oraz przygotowanie nowych strategii dotyczących lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych, intereksualnych i queer, przeciwdziałania rasizmowi i równości płci” – zaznaczyła Wiceprzewodnicząca KE.

– Decyzja Komisji Europejskiej o zaprzestaniu prac nad dalszym procedowaniem projektu dyrektywy równościowej jest warta odnotowania przede wszystkim dlatego, że pokazuje i udowadnia, iż zorganizowane oraz stanowcze działania społeczeństwa obywatelskiego są w stanie powstrzymać wdrażanie ideologicznego prawodawstwa na poziomie Unii Europejskiej. Warto przy tym zauważyć, iż projekt był opracowywany i procedowany przez różne instytucje Unii Europejskiej przez aż 17 lat, począwszy od 2008 roku. Działalność różnych organizacji pozarządowych, w tym m.in. Instytutu Ordo Iuris, który wpłynął na zmianę stanowiska polskiego rządu doprowadziła finalnie do porzucenia projektu przez Komisję Europejską – komentuje Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.