W trosce o dobro najmłodszych – raport Ordo Iuris dla ONZ

Adobe Stock

• Zbliża się 88 sesja Komitetu Praw Dziecka – jednostki Organizacji Narodów Zjednoczonych, której zadaniem jest nadzór nad przestrzeganiem przepisów Konwencji o Prawach Dziecka przez państwa, które ją ratyfikowały.

• Polska przystąpiła do Konwencji w 1991 r. i zobowiązana jest do okresowego raportowania stanu realizacji przepisów Konwencji.

• W trosce o dobro dzieci, Instytut Ordo Iuris przesłał Komitetowi raport uzupełniający, zawierający propozycje rozwiązań mogących realnie poprawić sytuację najmłodszych w naszym kraju.

• Eksperci odnieśli się m.in. do kwestii zakazu aborcji eugenicznej oraz do problemu surogacji.

• Sesja odbędzie się w dniach 6-24 września.

POBIERZ RAPORT (WERSJA ANGIELSKA) - LINK

„Komitetowi Praw Dziecka przedstawiliśmy naszą niezależną ocenę wykonania przepisów Konwencji o Prawach Dziecka w Polsce oraz propozycje konkretnych zmian, których celem jest dobro najmłodszych. Ufamy, że zostaną one zauważone i uwzględnione w trakcie prac Komitetu” – zaznaczyła r.pr. Katarzyna Gęsiak, zastępca dyrektora Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.  

Do 15 sierpnia organizacje pozarządowe mogły składać raporty uzupełniające dla Komitetu Praw Dziecka przy ONZ, dotyczących stanu wykonania przepisów Konwencji o Prawach Dziecka przez jej sygnatariuszy. Również Instytut Ordo Iuris przygotował własny dokument, w którym przedstawił ocenę rozwiązań wdrażanych przez Polskę, jak również propozycje zmian, które mogłyby dodatkowo podnieść standard realizacji praw dziecka w naszym kraju.      

W swoim raporcie, Instytut szczególnie podkreślił wagę wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. (sygn. akt K 1/20), na mocy którego usunięta została z polskiego prawa tzw. przesłanka eugeniczna, dopuszczająca aborcję z powodu podejrzenia choroby lub niepełnosprawności poczętego dziecka. Wyrok ten niewątpliwie stanowi wyraz realizacji przez Polskę obowiązków wynikających w szczególności z art. 6 Konwencji – uznania, że każde dziecko ma niezbywalne prawo do życia, a także zapewnienia każdemu bez wyjątku dziecku warunków życia (przeżycia w pierwszej kolejności) oraz rozwoju. W raporcie podkreślono również, że eliminacja eugenicznej przesłanki aborcyjnej wpisuje się w treść zakazu dyskryminacji, sformułowanego w art. 2 Konwencji. Przepis ten wyraźnie zakazuje sygnatariuszom Konwencji jakiejkolwiek dyskryminacji dzieci, w tym ze względu na niepełnosprawność. Wydanie wyroku przez TK w sprawie aborcji eugenicznej świadczy ponadto o podejmowanych przez państwo polskie krokach w kierunku pełnej realizacji art. 23 Konwencji, zgodnie z którym państwa-strony mają zapewniać dzieciom psychicznie lub fizycznie niepełnosprawnym pełnię normalnego życia w warunkach gwarantujących im godność.

W raporcie uzupełniającym, Instytut przedstawił ocenę założeń i realizacji rządowego programu „Za życiem”, jako elementu polityki państwa mającej na celu poprawę sytuacji dzieci z niepełnosprawnościami oraz ich rodzin. W swoich rekomendacjach wskazał jednak, że program, dla sprawnego funkcjonowania, wymaga zmian, które szeroko omówione zostały we wcześniejszym raporcie Ordo Iuris „Jak systemowo wspierać osoby z niepełnosprawnościami?”.  

W raporcie dla Komitetu Praw Dziecka, Instytut poruszył problematykę walki z przemocą wobec dzieci, do której odnosi się art. 19 Konwencji. Eksperci przedstawili konkretne rozwiązania dotyczące m.in. zaostrzenia odpowiedzialności karnej dla sprawców przemocy w rodzinie, a także założenia opracowanego przez Instytut programu wsparcia osób dotkniętych przemocą domową, którego przyjęcie i wdrożenie zarekomendowali. Ponadto, Instytut zwrócił uwagę na praktyczne problemy na gruncie stosowania art. 9 Konwencji, wynikające z krajowych przepisów dopuszczających odbieranie dzieci z domu rodzinnego przez pracowników socjalnych i umieszczanie ich w pieczy zastępczej.    

Instytut ocenie poddał także rozwiązania wynikające z zobowiązań Polski na gruncie art. 18 Konwencji, czyli wymogu zapewnienia przez państwo pomocy rodzicom oraz opiekunom prawnym w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z wychowywaniem dzieci. Również w tym przypadku przedstawione zostały propozycje zmian prawnych, które pozwoliłyby m.in. na dłuższy bezpośredni kontakt matek z małymi dziećmi w ramach urlopu macierzyńskiego, oraz podatkowych, które realnie odciążyły budżety w szczególności rodzin wielodzietnych.

W ramach raportu uzupełniającego, Instytut poruszył także bardzo aktualny problem surogacji (macierzyństwa zastępczego). Prawnicy zaznaczyli, że - zgodnie z przepisami Protokołu Fakultatywnego do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii z 2000 r. - definicja legalna handlu dziećmi obejmuje surogację komercyjną, a państwa przyjmujące Protokół (w tym Polska) zobowiązane są do zaleczania tego procederu na swoim terytorium. Podkreślono przy tym, że w naszym kraju, pomimo istnienia przepisów karnych zakazujących surogacji, w praktyce ich stosowanie nie jest zbyt częste, a zjawisko pośrednictwa surogacji pozostaje bez odpowiedniej reakcji władz państwowych. W konkluzjach Ordo Iuris zarekomendował stosowane zmiany w prawie przewidujące karalność pośrednictwa surogacji - organizowania lub reklamowania praktyki macierzyństwa zastępczego.