Walka z procederem surogacji. Spotkanie grupy roboczej Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego

Adobe Stock

· Haska Konferencja Prawa Prywatnego Międzynarodowego po raz drugi zorganizowała spotkanie Grupy Roboczej ds. rodzicielstwa i macierzyństwa zastępczego.

· Konferencja od kilku lat pracuje nad Konwencją, która miałaby ponadnarodowo regulować kwestię praw rodzicielskich, w tym w zakresie surogacji.

· W ostatnim posiedzeniu, które odbyło się w formie hybrydowej, wzięło udział 46 delegatów i innych uczestników, reprezentujących 27 członków państw.

· Grupa robocza zastanawiała się m.in. nad propozycją regulacji dotyczących zakresu uznawania orzeczeń dotyczących rodzicielstwa, a także przyczyn odmowy ich uznania. Nie przedstawiono jednak do tej pory wstępnej wersji traktatu.

„Wątpliwości związane z legalizacją surogacji dotyczą nie tylko etycznie wątpliwej roli kobiety i dziecka w takim procederze, ale mają swoje źródła także w badaniach naukowych. Wskazują one, że ciężarna matka i dziecko są ze sobą związani prenatalnie i zerwanie tej więzi stanowi realną szkodę i krzywdę dla dziecka” – zaznacza Julia Książek z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.

Haska Konferencja Prawa Prywatnego Międzynarodowego to międzynarodowa organizacja powołana w XIX w., której celem jest stopniowa unifikacja przepisów prawa międzynarodowego prywatnego. Wszelkie decyzje na sesjach plenarnych podejmowane są w głosowaniach większościowych, podczas których każdy członek dysponuje jednym głosem. W latach 1951 – 2008 Konferencja przyjęła 38 konwencji dotyczących różnych gałęzi prawa. Polska jest jej członkiem od 1984 r.

W marcu 2023 roku Rada do Spraw Ogólnych i Polityki Konferencji Haskiej (CGAP) zleciła utworzenie Grupy Roboczej ds. kwestii prawa prywatnego międzynarodowego związanych z rodzicielstwem, co wynikało zasadniczo z ich dalszych intencji do utworzenia międzynarodowych regulacji dotyczących surogacji. W ostatnich tygodniach po raz drugi miało miejsce spotkanie Grupy Roboczej ds. rodzicielstwa i macierzyństwa zastępczego. W posiedzeniu, które odbyło się w formie hybrydowej, wzięło udział 46 delegatów i innych uczestników, reprezentujących 27 państw członkowskich i trzech obserwatorów, a także członkowie Stałego Biura Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego.

Podczas posiedzenia grupa robocza kontynuowała dyskusję na temat przepisów dotyczących nowego międzynarodowego instrumentu w zakresie rodzicielstwa. Instrument ten byłby prawdopodobnie traktatem, mającym na celu ustanowienie wspólnych, międzynarodowych przepisów dotyczących rodzicielstwa, w tym także regulujących kwestię tzw. macierzyństwa zastępczego. Nie zaprezentowano dotychczas wstępnej wersji dokumentu, a dyskusja koncentrowała się na ogólnych, technicznych kwestiach.

Grupa robocza zastanawiała się nad propozycją regulacji dotyczących zakresu uznawania orzeczeń dotyczących rodzicielstwa, a także przyczyn odmowy uznania go. Przeprowadzono także wstępne dyskusje na temat standardów i zabezpieczeń, jakie miałyby się znaleźć w ostatecznym projekcie traktatu, w tym np. mechanizmów współpracy.

Ponadto, na spotkaniu postanowiono, że grupa robocza spotka się na trzecim posiedzeniu w listopadzie 2024 r., aby kontynuować prace nad tym projektem. Przygotowując się do kolejnego spotkania, grupa uzgodniła, że, w oparciu o dyskusje przeprowadzone w ciągu tygodnia, należy dokonać przeglądu projektu przepisów dotyczących podstaw uznawania z mocy prawa orzeczeń w sprawie rodzicielstwa i podstaw odmowy takiego uznania. Wskazano też, że konieczne jest przygotowanie przepisów dotyczących zabezpieczeń i standardów. Kolejne dwa spotkania grupy roboczej zaplanowano właśnie na listopad 2024 i początek 2025 roku.

Surogacja nie zyskuje jednak poparcia w globalnych organach i na forum międzynarodowym. 27 maja wykorzystywanie tzw. macierzyństwa zastępczego, przymusowe małżeństwa i nielegalne adopcje zostały formalnie sklasyfikowane jako formy wyzysku objęte unijnym prawem przeciwko handlowi ludźmi. W oświadczeniu Rada Unii Europejskiej stwierdziła, że zmiany oznaczają, że świadome korzystanie z „usług” tego typu, „stanie się przestępstwem podlegającym skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym karom”.

Badania dotyczące surogacji pokazują, że istnieje konflikt między praktyką „macierzyństwa zastępczego” a wysokim poziomem tego, co powszechnie nazywa się przywiązaniem matki do płodu (MF), którego niski poziom zwiększa ryzyko szkód zarówno dla matki w ciąży, jak i dla nienarodzonego dziecka. Tzw. macierzyństwo zastępcze wiąże się z ryzykiem dla płodu, które nie występuje w przypadku zwykłej ciąży.