sprawozdanie

Mijający kwartał był dla prawników Ordo Iuris okresem nadzwyczajnego wysiłku. Stanęliśmy bowiem naprzeciw gigantycznej fali populistycznych, kłamliwych ataków na ludzi wierzących i na najważniejsze autorytety wiary. W tym samym czasie decydowały się najważniejsze postępowania w sprawie obrony życia.

Gdy w środku Wielkiego Postu wydawca „Gazety Wyborczej” oraz TVN przeprowadziły bezprecedensowy atak na dobre imię i autorytet św. Jana Pawła II, zareagowaliśmy natychmiast. W mniej niż 24 godziny przygotowaliśmy apel w obronie Polskiego Papieża, pod którym podpisało się już ponad 65 000 Polaków. Przez kolejne tygodnie konsekwentnie ujawnialiśmy skalę manipulacji. Odbywaliśmy spotkania, nagrywaliśmy materiały wideo, wypowiadaliśmy się dla mediów. Włączyliśmy się w promocję odbywających się w całej Polsce marszów papieskich, a ich organizatorom zaoferowaliśmy bezpłatną pomoc prawną.

Widząc ponawiające się ataki na ludzi wierzących, przygotowaliśmy Vademecum Katolika – przystępny dla każdego zbiór praktycznych poradników prawnych. Materiał trafił już do polskich parafii i jest dostępny na specjalnej stronie internetowej. Wcześniej z Katolicką Agencją Informacyjną w siedzibie polskiego Episkopatu ogłosiliśmy zbiór konkretnych propozycji legislacyjnych, które wzmocnią gwarancje zapisanych w Konstytucji praw osób wierzących. Opublikowaliśmy również poradnik o wolności sumienia, który odbił się szerokim echem w polskich mediach.

W tym kwartale odnieśliśmy też sukces w przełomowym procesie Justyny Wydrzyńskiej z Aborcyjnego Dream Teamu – pierwszej aktywistki aborcyjnej, skazanej za pomocnictwo w aborcji. Wierzę, że ten wyrok może być momentem zwrotnym w walce z aborcyjną mafią.

Dzięki dobrej współpracy i partnerskiemu podejściu, nasze analizy przekonały rząd do wycofania projektu przepisów pozwalających władzy ograniczać lub zawieszać możliwość prowadzenia działalności gospodarczej bez wypłacania przedsiębiorcom odszkodowań. Podobnie wycofano się z propozycji znaczącego poszerzenia skali inwigilacji obywateli przez służby państwowe.

Konsekwentnie stajemy w obronie życia, rodziny, wolności i polskiej suwerenności na forum międzynarodowym. Zaangażowanie ekspertów Ordo Iuris przyczyniło się do zamknięcia procedury naruszeniowej wobec Polski, wszczętej ze względu na kłamstwo o istnieniu w Polsce „stref wolnych od LGBT”. Przedstawicielka Ordo Iuris jako jedyna podniosła sprawę obrony życia podczas globalnego szczytu ONZ w Genewie. Braliśmy udział w oficjalnych unijnych konsultacjach na temat praworządności. Uczestnicząc w pracach komitetów monitorujących wydatkowanie funduszy unijnych mogliśmy weryfikować, czy dawne preferencje ideologiczne nie powtórzą się znowu. W ostatnich dniach odparliśmy atak globalnych i niezwykle zasobnych genderowych i aborcyjnych lobbystów, którzy domagali się wsparcia Komisji Europejskiej w walce z Ordo Iuris.

W ciągu tych 3 miesięcy media ponad 500 razy cytowały nasze materiały oraz przytaczały wypowiedzi ekspertów Ordo Iuris. Poza bieżącą działalnością,  przygotowaliśmy 11 analiz oraz 14 opinii prawnych, komentarzy i stanowisk Instytutu przesyłanych zarówno do organizacji międzynarodowych jak i w ramach krajowych konsultacji zmian prawnych. Opublikowaliśmy 3 projekty ustaw oraz wstępne założenia do kolejnych 3 ustaw. Do Centrum Interwencji Procesowej wpłynęło w tym czasie 139 zgłoszeń.

Powyżej jedynie powierzchownie sygnalizuję kilka najważniejszych spraw, które podejmowaliśmy w tym szczególnym kwartale. Poniżej zamieszczamy bardziej szczegółowe podsumowanie. Jego lektura pozwoli zobaczyć z lotu ptaka skalę aktywności Instytutu Ordo Iuris.

Mówimy nie atakom na św. Jana Pawła II…

Stanęliśmy zdecydowanie w obronie pamięci i dobrego imienia św. Jana Pawła II. Przygotowaliśmy internetowy apel w obronie św. Jana Pawła II, który podpisało już ponad 65 000 Polaków. Swoje oświadczenie na ten temat wydała nasza uczelnia Collegium Intermarium. Wsparliśmy organizatorów organizowanych w całej Polsce marszów i demonstracji w obronie Papieża Polaka. Konsekwentnie odkłamywaliśmy manipulacje szkalujących Jana Pawła II publikacji.

Wcześniej do Komisji Etyki Poselskiej trafił nasz apel o ukaranie poseł Klaudii Jachiry z Platformy Obywatelskiej, która z mównicy sejmowej sugerowała, że Jan Paweł II krzywdził lub dopuszczał do krzywdzenia dzieci. Petycja została wsparta przez Społeczną Radę Rodziny Szkół im. Jana Pawła II w Polsce i prawie 20 000 Polaków.

Kontynuujemy procesy wszczęte w ramach Programu Ochrony Dobrego Imienia św. Jana Pawła II i bł. kard. Stefana Wyszyńskiego, które wytoczyliśmy Robertowi Biedroniowi oraz Joannie Senyszyn.

… i bronimy największych chrześcijańskich świętości

Dzięki naszemu zaangażowaniu warszawski sąd rejonowy zdecydował o dalszym prowadzeniu postępowania w sprawie Adam D. „Nergala”. Dzięki systematycznej aktywności naszych prawników, Nergal będzie musiał odpowiedzieć przed sądem za znieważenie wizerunku Matki Boskiej.

Złożyliśmy także zażalenie na decyzję sądu o umorzeniu postępowania w sprawie bluźnierczego spektaklu „Klątwa” wystawianego w 2017 r. w warszawskim Teatrze Powszechnym. Na deskach teatru dochodziło do dotykania krzyżem miejsc intymnych aktorek, imitowania aktu seksualnego z figurą Jana Pawła II oraz zakładanie posągowi papieża pętli wisielczej.

Zakaz spowiedzi to atak na wolność religijną

Zareagowaliśmy na wspartą przez Roberta Biedronia akcję promowania postulatu „zakazu spowiedzi osób niepełnoletnich”. Opublikowaliśmy komentarz prawny oraz uruchomiliśmy internetową petycję, w której podkreślamy, że realizacja tego postulatu byłaby rażącym pogwałceniem zagwarantowanej konstytucyjnie wolności religii oraz prawa rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.

Aby skutecznie przeciwstawić się podobnym, antychrześcijańskim inicjatywom, musimy wzmocnić wolność religijną w Polsce. W tym celu przygotowaliśmy zbiór szczegółowych propozycji zmian legislacyjnych, które zaprezentowaliśmy wspólnie z Katolicką Agencją Informacyjną w siedzibie polskiego Episkopatu.

Wśród nich znalazł się projekt ustawy realizujący zawartą w Konstytucji RP gwarancję wolności sumienia, która w wielu zawodach nie jest dziś respektowana. Postulujemy wpisanie jej wprost do Kodeksu pracy oraz szeregu ustaw regulujących funkcjonowanie konkretnych zawodów. W związku z tym, że w czasie epidemii Covid-19 wielu Polaków miało problem z dostępem do posługi kapelańskiej podczas pobytu w szpitalach, przygotowaliśmy propozycje zapewniające realizację prawa do opieki duszpasterskiej kapelana szpitalnego. Postulujemy także rozwiązania, które zapobiegłyby w przyszłości pochopnemu zamykaniu kościołów.

Zaproponowaliśmy wprowadzenie religii jako jednego z dodatkowych przedmiotów do wyboru na egzaminie maturalnym oraz rozpoczęcie szerokiej debaty nad zmianą warunków rejestracji związków wyznaniowych, które są dziś w Polsce wyjątkowo liberalne na tle pozostałych krajów Europy.

Wydajemy „Vademecum katolika”

Postanowiliśmy dostarczyć wszystkim wierzącym przystępne i skuteczne narzędzie obrony ich praw. Przygotowaliśmy „Vademecum katolika”, czyli portal internetowy pełen porad prawnych, które przydadzą się każdemu katolikowi, którego prawa są naruszane.

Na stronie znalazł się między innymi poradnik dla świadków ataków na symbole religijne i miejsca kultu, poradnik dotyczący wolności sumienia i wyznania w miejscu pracy, poradnik dla kapelanów służby zdrowia oraz poradniki dla rodziców i nauczycieli dotyczące ich praw w systemie edukacji i poradnik dla rodziców na temat pochówku dzieci utraconych przed narodzeniem. Na stronie znajduje się też szereg analiz i opinii prawnych – między innymi analizy dotyczące lekcji religii czy symboli religijnych w szkole oraz odmowy wystawiania recepty i sprzedaży środków wczesnoporonnych.

Opublikowaliśmy przystępny poradnik prawny dla pracowników, przedsiębiorców, przedstawicieli zawodów medycznych oraz wykładowców akademickich, których wolność sumienia, słowa czy wyznania jest zagrożona w miejscu pracy. Na specjalną konferencję, na której zaprezentowaliśmy nasz poradnik, zaprosiliśmy Pana Janusza Komendę – pracownika salonu meblowego IKEA, który został zwolniony za cytowanie Pisma Św. na wewnętrznym forum pracowniczym. Dzięki zaangażowaniu prawników Instytutu Ordo Iuris, krakowski sąd rejonowy przyznał, że zwolnienie Janusza Komendy było bezprawne i nakazał IKEI przywrócenie go do pracy.

W marcu złożyliśmy apelację od wyroku, domagając się odszkodowania dla Pana Janusza. Złożyliśmy również kasację od wyroku sądu okręgowego, który w zainicjowanej przez prokuraturę sprawie karnej uniewinnił oskarżoną o dyskryminacje ze względu na wyznanie kierowniczkę IKEI, która zwolniła Janusza Komendę.

Na salach sądowych zwyciężamy dla… nienarodzonych

W marcu z udziałem naszych prawników doszło do pierwszego skazania za nielegalne pomocnictwo w aborcji. Choć aborcjoniści próbowali wykluczyć nas z postępowania, nasi prawnicy do samego końca uczestniczyli w procesie Justyny Wydrzyńskiej z Aborcyjnego Dream Teamu, która od lat jawnie drwi z polskiego prawa, chwaląc się publicznie rozprowadzaniem niedopuszczonych do obrotu w Polsce tabletek poronnych.

Przekazaliśmy sądowi stanowisko Instytutu i braliśmy udział w każdej rozprawie, dzięki czemu niewinne dzieci, zabijane w łonach matek, miały swój głos. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga skazał aborcjonistkę na karę ośmiu miesięcy ograniczenia wolności poprzez prace społeczne.

W styczniu uzyskaliśmy kolejny wyrok Sądu Najwyższego, który po raz kolejny potwierdził, że obrońcy życia mają prawo pokazywać prawdziwe oblicze aborcji w ramach swoich pikiet i demonstracji. Łącznie w Sądzie Najwyższym zapadło już 5 wyroków uniewinniających. W efekcie, kolejne sądy niższych instancji uniewinniają pro-liferów, powołując się na utartą już linię orzeczniczą Sądu Najwyższego. Taką argumentację przyjął ostatnio Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia oraz Sąd Okręgowy we Wrocławiu, który wydał swój wyrok po tym jak Sąd Najwyższy uchylił wyrok, skazujący pro-lifera i skierował sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Skutecznie obroniliśmy Fundację Pro-Prawo do życia przed widmem całkowitej delegalizacji. Starosta pruszkowski, który jest organem nadzorczym Fundacji, złożył do sądu wniosek o uznanie, że działalność organizacji jest sprzeczna z jej statutem i przepisami prawa. Warszawski sąd rejonowy przyznał jednak rację prawnikom Ordo Iuris i podtrzymał decyzję o oddaleniu skargi starosty.

Jednocześnie zwracamy uwagę na to, że nie wszędzie obrońcy życia mogą się cieszyć gwarancją wolności słowa. Nasi eksperci przygotowali analizę dotyczącą nowych przepisów brytyjskich, gdzie ostatnio dwukrotnie aresztowano kobietę tylko za to, że modliła się w myślach w pobliżu kliniki aborcyjnej.

Świadczymy pomoc prawną Pani Paulinie z Lubartowa, której lekarze podali w szpitalu pigułkę aborcyjną, bo myśleli, że dziecko zmarło w łonie matki. Choć błędna diagnoza lekarzy mogła się skończyć tragicznie, to szpital twierdzi, że wszystko odbyło się zgodnie z procedurami. Reprezentujemy Panią Paulinę w postępowaniu karnym i dyscyplinarnym, toczącym się przed rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej. Ponieważ prokuratura odmówiła wszczęcia dochodzenia, złożyliśmy zażalenie do sądu.

Pomagamy także młodej kobiecie, którą ojciec dziecka próbował przymusić do aborcji– napisał w jej imieniu do aborcjonistów i sfinansował podróż do kliniki aborcyjnej w Holandii. Dopiero nasi prawnicy zaoferowali kobiecie niezbędną pomoc prawną, reprezentując ją w postępowaniu prowadzonym przez prokuraturę.

Bohaterowie filmu „Nieplanowane” w Polsce

Byliśmy partnerami zorganizowanej w Krakowie światowej konferencji ruchu 40 Days for Life – globalnej inicjatywy, pokazanej między innymi w słynnym filmie „Nieplanowane”, która doprowadziła do zamknięcie kilkudziesięciu klinik aborcyjnych. W konferencji uczestniczyło blisko 200 liderów z 22 krajów świata.

Naszego głosu nie zabrakło także podczas konferencji "Prawo do życia czy prawo do aborcji?", która została zorganizowana w Sejmie RP 24 marca z okazji Narodowego Dnia Życia, gdzie zachęcałem do dumy z polskich osiągnięć ostatnich lat i pokazywałem, że Polska wraz z częścią USA stanęła na czele przywracania dzieciom poczętym pełni ich praw.

Bacznie analizujemy sondaże

W lutym opublikowaliśmy analizę sondaży opinii publicznej na temat aborcji, w której porównaliśmy wyniki badań przeprowadzonych przez CBOS oraz pracownie United Serveys i IPSOS. Choć ich wyniki się różniły, to analiza całości pokazuje, że Polacy niezmiennie postrzegają aborcję jako ostateczność i dopuszczają ją jedynie w sytuacjach wyjątkowych.

Co więcej, poparcie dla obrony życia, które wskutek emocjonalnych manifestacji czasowo spadło w roku 2021, już w 2022 roku poszybowało znowu w górę.

Wolność słowa dla lekarzy i naukowców

Obrona wolności słowa jest od zawsze jednym z priorytetów działalności Instytutu. W tym kwartale stawaliśmy między innymi w obronie przedstawicieli służby zdrowia, którym coraz częściej ogranicza się gwarantowaną konstytucyjnie wolność słowa i sumienia.

Przed sądem aptekarskim bronimy odważnej farmaceutki, która nie chciała przyłożyć ręki do śmierci nienarodzonego dziecka i odmówiła sprzedaży tabletek wczesnoporonnych EllaOne, powołując się na klauzulę sumienia. Początkowo kobiecie odmówiono skorzystania z prawa do obrony. Okręgowy Sąd Aptekarki rozpatrzył sprawę pod nieobecność oskarżonej i ukarał ją karą nagany. Dzięki interwencji prawników Ordo Iuris, Naczelny Sąd Aptekarski uchylił rozstrzygnięcie i nakazał ponowne zbadanie sprawy.

Reprezentujemy również dr Annę Martynowską, skazaną przez Naczelny Sąd Lekarski za krytykę obostrzeń sanitarnych, dr Martę Roszkowską, ukaraną karą nagany za wypowiedź medialną na temat sposobów leczenia Covid-19 czy fizjoterapeutę, który został zwolniony z pracy za to, że nie zgodził się na poddanie szczepieniu przeciw Covid-19.

W związku z coraz większa liczbą podobnych przypadków, przygotowaliśmy analizę prawną dotyczącą problematyki odpowiedzialności zawodowej lekarzy oraz przedstawicieli tzw. wolnych zawodów prawniczych.

Reprezentowaliśmy przed sądem prof. Tadeusza Żuchowskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pan Profesor został skazany na karę grzywny za skrytykowanie na posiedzeniu zespołu Rady Doskonałości Zawodowej prof. Ingi Iwasiów, która w trakcie proaborcyjnej manifestacji wygłosiła „przemówienie” o treści: „nie jak profesorka, tylko jak kobieta powiem: j…ć i w…ć”. Gdy prof. Żuchowski stwierdził, że nie akceptuje „wulgarności i chamstwa w życiu publicznym”, prof. Iwasiuk zainicjowała przeciwko niemu postępowanie o zniesławienie. Po naszej interwencji, Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił orzeczenie sądu pierwszej instancji i odstąpił od wymierzenia kary wobec naukowca.

Prawo do krytyki ruchu LGBT obronione

Sąd Rejonowy w Częstochowie uniewinnił reprezentowanych przez prawników Ordo Iuris wolontariuszy Fundacji Pro-Prawo do życia, którzy stanęli przed sądem za rzekome zakłócanie częstochowskiej parady równości.

Częstochowska policja zarzuciła działaczom Fundacji, że przeszkadzali w przebiegu manifestacji ruchu LGBT, pomimo tego, że ich zarejestrowana demonstracja miała pokojowy charakter i ograniczała się do publicznej modlitwy.

Stajemy na drodze genderowych radykałów

Nadal walczymy z ofensywą genderystów, którzy nie ustają w próbach wdrażania swojej radykalnej ideologii w Polsce.

Zareagowaliśmy na projekt Polityki Oświatowej Miasta Poznania 2030, która ustalając strategiczne priorytety poznańskiego systemu oświaty, odwołuje się do założeń teorii gender. Przygotowaliśmy pogłębioną analizę prawną dla poznańskich radnych oraz wojewody, licząc na zablokowanie ideologicznej inicjatywy władz Poznania.

Ujawniliśmy także ustalenia Szczytu Edukacyjnego ONZ, na którym skupiano się na koncepcji „gender transformative education” – czyli edukacji seksualnej, całkowicie odrzucającej podział na kobiety i mężczyzn. Podczas szczytu podkreślano między innymi, że wdrażanie genderowej edukacji powinno się rozpoczynać u dzieci w wieku… 2 lat.

Przed TK waży się los genderowej Konwencji stambulskiej

Nie ustajemy w dążeniu do wypowiedzeniu przez Polskę Konwencji stambulskiej, która do dziś pozostaje jedynym aktem wiążącego Polskę prawa międzynarodowego, zawierającego odniesienia do negującej oczywiste fakty biologiczne koncepcji gender. Projekt ustawy upoważniającej Prezydenta RP do wypowiedzenia Konwencji stambulskiej i zastąpienia jej przygotowaną przez ekspertów Ordo Iuris Konwencją o Prawach Rodziny trafił do sejmowej „zamrażarki”, a Trybunał Konstytucyjny nadal nie zajął się wnioskiem o kontrolę konstytucyjności Konwencji stambulskiej, złożonym przez premiera Mateusza Morawieckiego w reakcji na zainicjowaną przez nas społeczną presję.

Dzięki naszemu zaangażowaniu, do Trybunału Konstytucyjnego trafiła właśnie opinia „przyjaciela sądu” autorstwa prof. Eugene’a Kontorovicha – amerykańsko-izraelskiego prawnika specjalizującego się w prawie konstytucyjnym oraz międzynarodowym, którego prawna argumentacja przyczyniła się do odrzucenia Konwencji stambulskiej przez Izrael. Wcześniej przekazaliśmy także Trybunałowi opinię autorstwa prawników Ordo Iuris.

Jednocześnie monitorujemy działania podejmowane na forum Unii Europejskiej, której urzędnicy chcą odgórnie przyjąć Konwencję stambulską jako cała wspólnota, zamykając tym samym krajom takim jak Polska drogę do jej skutecznego odrzucenia. Nasze memorandum w tej sprawie trafiło do członków Parlamentu Europejskiego.

TK może potwierdzić, że małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny

Przedłożyliśmy także opinię „przyjaciela sądu” w sprawie jednopłciowej pary, która stara się, by polski Trybunał Konstytucyjny podważył konstytucyjną definicję „małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny”.

W ostatnich miesiącach Trybunał pięciokrotnie już zdecydował o umorzeniu podobnych postępowań, uchylając się tym samym od merytorycznego potwierdzenia, że zgodnie z Konstytucją RP małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny.

Wciąż pozostała do rozpatrzenia ostatnia z serii sześciu skarg o podobnej treści. Dlatego w naszym stanowisku, apelowaliśmy do sędziów TK o rozpoznanie skargi w pełnym składzie i wydanie wyroku jednoznacznie potwierdzającego konstytucyjność zaskarżonego przepisu i przypominającego, że instytucjonalizacja związków jednopłciowych byłaby niezgodna z art. 18 Konstytucji, który definiuje małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny.

UE chce wdrożyć w Polsce zagraniczną homoadopcję

Komisja Europejska opracowała projekt rozporządzenia, wprowadzającego obowiązek wzajemnego uznawania przez państwa unijne orzeczeń stwierdzających rodzicielstwo. Jeśli rozporządzenie zostanie przyjęte, Polska zostanie zobligowana do uznawania tego, że rodzicami dziecka mogą być osoby tej samej płci. W ten sposób zagraniczna homoadopcja, także dokonana przez obywateli polskich, będzie musiała być honorowana w Polsce.

Nasi eksperci przygotowali analizę projektu, która trafiła do Komisji Europejskiej oraz memorandum do polskiego rządu. Zwracamy w nich uwagę na to, że projektowane rozporządzenie jest przykładem naruszania unijnych traktatów oraz przekroczenia nadanych Komisji uprawnień i podkreślamy, że ten groźny projekt jest wielkim krokiem do narzucenia Polsce akceptacji zarówno „małżeństw jednopłciowych”, jak i adopcji dokonywanej przez pary jednopłciowe.

Zmagamy się z ideologami w ONZ i UE

Wzięliśmy udział w konsultacjach Niezależnego eksperta ONZ ds. ochrony przed przemocą i dyskryminacją ze względu na orientację seksualną i tożsamość gender, który zbiera informacje od państw i społeczeństwa obywatelskiego o tym jak ochrona wolności religii lub przekonań wpływa na wolność „orientacji seksualnej” i „tożsamości gender”. Efektem jego prac ma być raport, który zostanie przedstawiony na 53. sesji Rady Praw Człowieka ONZ w czerwcu 2023 r.

Założenia prac nad raportem opierają się na tezie, że wolność religijna może zagrażać „prawom człowieka osób LGBT” oraz powodować „dyskryminację ze względu na preferencje seksualne lub tożsamość genderową”. W stanowisku Ordo Iuris podkreśliliśmy, że zakaz dyskryminacji, równe traktowanie i ochrona przed przemocą, są w Polsce przedmiotem ochrony konstytucyjnej, która obejmuje wszystkich obywateli.

Instytut Ordo Iuris przekazał Komisji Europejskiej opinię dotyczącą projektu dyrektywy wprowadzającej wiążące normy związane z organizacją i uprawnieniami organów ds. równości. W Polsce zadania te powierzone zostały Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz Pełnomocnikowi Rządu ds. Równego Traktowania. Ordo Iuris w swojej opinii wskazuje na brak konieczności wprowadzania rygorystycznych norm minimalnych dotyczących organów ds. równości. Przekonujemy, że regulacje związane z organami ds. równości powinny uwzględniać różnorodność tradycji prawnych w państwach członkowskich, a problemy na jakie napotykają te organy, mogą być skutecznie rozwiązane na poziomie krajowym.

Brońmy polskiej suwerenności

W tym kwartale z sukcesem broniliśmy polskiej suwerenności, którą na wielu polach próbują ograniczają przedstawiciele międzynarodowych organizacji.

Pod koniec stycznia Komisja Europejska zakończyła  tzw. postępowanie naruszeniowe, wszczęte przeciwko Polsce w związku z rzekomą dyskryminacją osób identyfikujących się z ruchem LGBT. Dowodem rzekomej dyskryminacji miały być „strefy wolne od LGBT”, które zdaniem unijnych urzędników istnieją w Polsce. Od razu po wszczęciu procedury przekazaliśmy naszą analizę prawną Komisji Europejskiej i polskiemu rządowi. Nieprzychylne nam media, informując o zamknięciu procedury naruszeniowej, z zaniepokojeniem donosiły, że rząd w korespondencji z Komisją Europejską „powielał linię obrony wykorzystywaną przez samorządy i reprezentujące ich przed sądami Ordo Iuris”. Szczęśliwie i tym razem wygrała racjonalna analiza i argumenty. A stawką były wielkie, należne polskim samorządom pieniądze oraz – co jeszcze ważniejsze – w ogóle prawo do prowadzenia polityki prorodzinnej!

Nasi eksperci wzięli udział w organizowanym przez Komisję Europejską corocznym przeglądzie stanu praworządności w państwach UE, w ramach którego powstaje raport na temat każdego z państw. Broniąc Polski przed ewentualnymi zarzutami, które są regularnie pretekstem do szantażowania Polski, przedstawiciele Instytutu w swoich wystąpieniach podkreślili między innymi, że społeczeństwo obywatelskie w Polsce cieszy się pełną swobodą podejmowania działań.

Jednocześnie apelowaliśmy o podniesienie standardu transparentności finansowania organizacji pozarządowych – zwłaszcza finansowania zagranicznego. Wiemy przecież doskonale, że wiele organizacji przedstawiających się jako reprezentanci polskiego społeczeństwa, faktycznie działają za pieniądze niemieckich fundacji partyjnych, norweskich grantów czy dotacji Komisji Europejskiej. Wprowadzenie jawności w te przepływy finansowe byłoby szczególnie ważne w dobie dezinformacji i wzajemnych oskarżeń o uzyskiwanie środków zagranicznych, zwiększając tym samym przejrzystość polskiej debaty publicznej.

Przygotowaliśmy także komentarz prawny do rocznego sprawozdania Parlamentu Europejskiego na temat „praw człowieka i demokracji na świecie oraz polityki Unii Europejskiej w tym zakresie”.  Sprawozdanie stanowczo potępia wprowadzone w ostatnich latach w Polsce i na Węgrzech, a nawet w USA (!) zmiany prawne wzmacniające ochronę życia od poczęcia a co szczególnie groźne postuluje wycofanie się z nich.

Traktat antypandemiczny WHO

Światowa Organizacja Zdrowia kontynuuje prace nad tzw. traktatem antypandemicznym. Powołany do tego Międzyrządowy Organ Negocjacyjny opublikował kolejny projekt dokumentu, który nadal podkreśla centralną rolę WHO, stwierdzając, że co prawda państwa mają niezależność w kształtowaniu polityki zdrowotnej, ale pod warunkiem, że nie wyrządzają szkody swojemu społeczeństwu bądź innym państwom.

Prawnicy Ordo Iuris na bieżąco monitorują pracę nad traktatem zarówno w kraju jak i za granicą. W marcu przedstawiciel Ordo Iuris wziął udział w posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Sanitaryzmu, w ramach którego zaprezentowaliśmy analizę przyjętego w lutym projektu traktatu antypandemicznego WHO oraz wskazaliśmy na zagrożenia i wątpliwości związane z jego wdrożeniem.

Przygotowaliśmy też analizę przyjętej przez Komisję Europejską strategii dotyczącej zdrowia na świecie. Również w tym dokumencie pojawiają się słowa o konieczności wprowadzenia „przywództwa globalnego” w dziedzinie zdrowia, wskazując właśnie Światową Organizację Zdrowia jako globalnego lidera w tym zakresie. W strategii odnoszono się także do konieczności zapewnienia w całej Unii Europejskiej dostępu do aborcji oraz wspominano o wdrożeniu „gender transformative education”. 

Trybunał w Strasburgu obraca prawa człowieka przeciwko rodzinie

W styczniu Wielka Izba Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu ogłosiła wyrok w głośnej sprawie Fedotova vs. Rosja, w którym sędziowie ETPC uznali, że państwa Rady Europy mają obowiązek „prawnego uznania i ochrony związków jednopłciowych”.

Nasi prawnicy przygotowali analizę orzeczenia ETPC. Przestrzegamy w niej, że wyrok w praktyce może mieć wpływ na wszystkie państwa europejskie. Zwracamy też uwagę na to, że żaden przepis Europejskiej Konwencji Praw Człowieka nie zawiera ani słowa na temat obowiązku instytucjonalizacji związków jednopłciowych. Wręcz przeciwnie, art. 12 EKPC mówi o „prawie mężczyzn i kobiet do zawarcia małżeństwa”.

W styczniu uczestniczyliśmy w posiedzeniu międzyresortowego Zespołu ds. Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, odpowiedzialnego między innymi za wypracowywanie strategii implementacji wyroków ETPC. 

Przygotowaliśmy analizę prawną, w której wykazaliśmy w jaki sposób organy Rady Europy, Unii Europejskiej i Organizacji Narodów Zjednoczonych tworzą nowe „prawa człowieka”, które nigdy nie zostały w nich zapisane i na które państwa nigdy wyraźnie się nie zgodziły. W analizie wskazujemy co mogą zrobić polskie władze by zapobiec narzuceniu Polsce nowej interpretacji „praw człowieka”.

Polska zbyt często milczy, gdy w ONZ mowa o obronie życia

Skierowaliśmy kolejny już list do Kancelarii Prezydenta RP, w którym apelujemy o jednoznacznego wyrażenie sprzeciwu wobec uznawania na arenie międzynarodowej aborcji za prawo człowieka.

Podkreślamy w nim, że choć rezolucje Zgromadzenia Ogólnego ONZ nie mają formalnej mocy wiążącej, to w praktyce mogą stać się narzędziem rozwoju prawa zwyczajowego, które jest już obligujące dla państw. W związku z tym, bezczynność organów państwa odpowiedzialnych za politykę zagraniczną będzie skutkować wykształceniem się normy prawa zwyczajowego, która pozbawi nienarodzone dzieci prawa do życia, zmuszając takie państwa jak Polska do legalizacji aborcji na życzenie, niezależnie od regulacji konstytucyjnych.

Collegium Intermarium

W lutym, na zaproszenie Collegium Intermarium i Instytutu Ordo Iuris, Warszawę odwiedził dr Grégor Puppinck – dyrektor francuskiego European Centre for Law and Justice, członek Panelu Ekspertów ds. Wolności Religii lub Przekonań Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE oraz ekspert regularnie reprezentujący Stolicę Apostolską w komisjach Rady Europy. Dr Puppinck wygłosił wykład otwarty na temat „przejęcia systemu ochrony praw człowieka przez wielkie prywatne ośrodki" oraz spotkał się ze studentami Collegium Intermarium i poprowadził zajęcia dla słuchaczy studiów podyplomowych.

Z kolei w marcu gośćmi Collegium Intermarium byli dr Stephen Baskerville i dr Dragan Dakić, który jako jeden z niewielu międzynarodowych ekspertów otwarcie bada promowaną przez wiele państw aborcję dzieci z zespołem Downa jako… ludobójstwo.

Collegium Intermarium to dzisiaj blisko 250 studentów i słuchaczy. Z determinacją tworzymy w ten sposób niezależny i wolny ośrodek akademicki dla Polski i całego regionu.

Żądali wsparcia UE w walce z Ordo Iuris. Odparliśmy ten atak.

Nasza skuteczność na arenie międzynarodowej jest już dostrzegana nawet przez takich globalnych gigantów jak zrzeszająca ponad 600 organizacji z 90 krajów ILGA (Międzynarodowe Stowarzyszenie Lesbijek i Gejów), prowadzący setki klinik aborcyjnych Planned Parenthood czy stojąca od 30 lat za światowym ruchem aborcyjnym fundacja Center for Reproductive Rights.

Przedstawiciele tych organizacji zjednoczyli się w walce z Instytutem Ordo Iuris i skierowali do członków Komisji Europejskiej list, w którym wezwali do zablokowania udziału Ordo Iuris w posiedzeniach komitetów monitorujących wydatkowanie funduszy unijnych w Polsce, stwierdzając, że nasza obrona życia i rodziny to działania „wprost przeciwko wartościom UE”.

W ramach odpowiedzi przygotowaliśmy list do Komisji Europejskiej, w którym odpowiedzieliśmy kompleksowo na każdy z przedstawionych zarzutów. Poprosiliśmy również o możliwość spotkania z unijnymi urzędnikami, które odbyło się w marcu. Po spotkaniu, otrzymaliśmy pismo potwierdzające, że nasz status organizacji monitorującej wydawanie środków UE w Polsce nie jest zagrożony.

Dzieci wracają do rodziców. Bronimy ofiar bezdusznego systemu

Prawnicy Instytutu Ordo Iuris cały czas świadczą pomoc rodzinom, brutalnie rozdzielanym przez pochopne i bezduszne decyzje urzędników.

W styczniu zakończyły się dwa postępowania, w których sądy stwierdziły brak podstaw do ograniczenia władzy rodzicielskiej rodziców reprezentowanych przez prawników Ordo Iuris. W obu przypadkach rodzice byli fałszywie oskarżeni o stosowanie przemocy wobec dzieci. W pierwszej ze spraw, szkoła błędnie uznała nietypowe zachowania chłopca ze stwierdzonym spektrum autyzmu za efekt przemocy w domu. W drugiej sprawie, organy ścigania zawiadomiła dyrektor przedszkola, w odwecie za zgłoszenie Rzecznikowi Praw Dziecka zaniechań w kwestii warunków bezpieczeństwa w placówce. Obydwa sądy stwierdziły, że oskarżenia o stosowanie przemocy były bezzasadne, a rodzice właściwie sprawują władzę rodzicielską.

Do domu wróciły także dzieci Pani Eweliny, która najpierw musiała mierzyć się z dramatem przemocy domowej, a potem z utratą sześciorga dzieci. Dzieci, wśród których najmłodsze miało zaledwie półtora roku, trafiły do trzech różnych placówek opiekuńczych. Po naszej interwencji, warszawski sąd rejonowy wydał decyzję o zwolnieniu dzieci z domów dziecka w trybie natychmiastowym. Udzielamy także bezpłatnej pomocy prawnej rodzicom czwórki dzieci, z których najmłodszy chłopiec skończył w marcu roczek…

Uzyskaliśmy precedensowy wyrok w sprawie rodziców dziewczynki, cierpiącej od urodzenia na poważną chorobę układu oddechowego, wymagającą całodobowej opieki dwojga rodziców. Choć pierwotnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłacał rodzicom świadczenie opiekuńcze, to po 5 lat urzędnicy zdecydowali… wstecznie odmówić ojcu prawa do zasiłku i nakazali zwrot prawie 120 tysięcy zł. Dzięki naszej interwencji, sąd uznał, że ojciec nie musi zwracać otrzymanych pieniędzy.

Eksperci Ordo Iuris przygotowali raport na temat tzw. pieczy naprzemiennej. W senacie trwają pracę nad projektem ustawy wprowadzającej tę instytucję do Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Projekt przewiduje priorytetowe orzekanie przez sądy opieki naprzemiennej oraz wprowadzenie karalności utrudniania lub uniemożliwiania kontaktów albo sprawowania opieki nad dzieckiem. W naszym raporcie podkreślamy, że w regulacjach dotyczących tej kwestii należy wziąć pod uwagę przede wszystkim dobro dziecka i jego prawidłowy rozwój. Tymczasem naprzemienny system sprawowania opieki nie zawsze korzystnie wpływa na dziecko, ze względu między innymi na brak stabilności spowodowany ciągłymi przeprowadzkami i zmianą miejsca zamieszkania.

Nie dla hodowli ludzi

Na początku roku musieliśmy interweniować w sprawie, która jeszcze do niedawna wydawała się czystym science-fiction. Po tym jak media na całym świecie obiegła wizualizacja fabryki produkującej ludzi w sztucznych macicach, w ukraińskim parlamencie złożono projekt ustawy, zakładającej realizację tej przerażającej, futurystycznej wizji.

O sprawie poinformowali nas nasi przyjaciele, z którymi planujemy stworzyć ukraiński oddział Ordo Iuris. Jak się okazało, politycy rządzącej na Ukrainie partii, którzy złożyli projekt, przekonywali, że przyjęcie ustawy jest warunkiem przystąpienia Ukrainy do Unii Europejskiej.

Dlatego na prośbę naszych partnerów przygotowaliśmy opinię prawną, w której wykazaliśmy, że żaden przepis prawa unijnego nie nakłada obowiązku legalizacji macierzyństwa zastępczego lub ektogenezy. Wręcz przeciwnie – aktualnie nie istnieją żadne podstawy prawne do wywodzenia obowiązku legalizacji przez państwa członkowskie surogacji lub ektogenezy w jakiejkolwiek formie.

Nasza merytoryczna analiza przyczyniła się do wycofania z porządku obrad Rady Miasta Przasnysza uchwały zakładającej dofinansowanie procedury in vitro z miejskiego budżetu. Uchwała wzbudziła sprzeciw kilku radnych miasta, którzy zwrócili się do Instytutu Ordo Iuris z prośbą o prawne i bioetyczne wsparcie stanowiska sprzeciwiającego się przyjęciu uchwały. W przesłanej samorządowcom opinii wykazaliśmy, że metoda in-vitro zakłada eugeniczną selekcję poczętych dzieci, pozwalając na urodzenie się tylko niektórym, wybranym. Przypomnieliśmy też o praktycznych problemach związanych z korzystaniem z materiału genetycznego od anonimowych dawców.

Po tym jak radni przedstawili argumenty z naszej analizy, część samorządowców, opowiadających się wcześniej za projektem, wycofała swoje poparcie. Ostatecznie, tuż przed głosowaniem w Radzie Miasta, burmistrz Przasnysza zdecydował o usunięciu swojej uchwały z porządku obrad.

Skutecznie bronimy praw i wolności Polaków

Nasi eksperci konsekwentnie monitorują nowe prawo i skutecznie interweniują tam, gdzie wprowadzane przepisy stanowią zagrożenie dla konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich.

W styczniu Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wycofał z projektu ustawy o ochronie ludności i stanie klęski żywiołowej przepis uniemożliwiający przedsiębiorcom ubieganie się o wyrównanie szkód majątkowych spowodowanych wprowadzaniem odgórnych rządowych przepisów, zmuszających ich do ograniczenia lub wręcz całkowitego zaprzestania działalności. Anulowanie tego fragmentu projektu było jednym z postulatów wskazanych wprost w opinii prawnej Ordo Iuris.

Z kolei w lutym podsekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Paweł Lewandowski poinformował, że projekt ustawy dotyczącej komunikacji elektronicznej nie będzie zawierał przepisów, które poszerzały możliwości pozyskiwania danych przez uprawnione podmioty. Na inwigilacyjny charakter usuniętego fragmentu projektu zwracaliśmy uwagę we wcześniejszym stanowisku Ordo Iuris. Nasi przedstawiciele wzięli także udział w zorganizowanym w Sejmie wysłuchaniu publicznym, w ramach którego wykazaliśmy szereg innych wątpliwości, związanych z treścią projektu.

Przeanalizowaliśmy głośny projekt ustawy o państwowej komisji do spraw badania wpływów rosyjskich. W naszej analizie zwróciliśmy uwagę na to, że kluczowe pojęcia zawarte w projekcie są nieostre i mogą być dowolnie interpretowane. Jednocześnie członkowie komisji mieliby być zwolnieni z wszelkiej odpowiedzialności. Co więcej, zgodnie z projektem konsekwencje swoich działań miałyby ponosić nawet osoby nieświadome podlegania „wpływom rosyjskim”. Wszystko to sprawia, że komisja mogłaby się stać narzędziem do wykluczania z debaty publicznej oponentów politycznych, zamiast stanowić realne wsparcie w rozliczaniu osób kolaborujących z obcymi służbami.

Według doniesień medialnych, to właśnie nasza opinia miała decydujący wpływ na to, że większość członków sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych zdecydowała o odrzuceniu projektu.

W którą stronę pójdą twórcy Stref Czystego Transportu?

Istotnym zagrożeniem dla wolności obywatelskich są też wprowadzane w kolejnych miastach Strefy Czystego Transportu, w ramach których mogłoby dochodzić do radykalnego ograniczania między innymi prawa własności czy wolności poruszania się, zakazując wjeżdżania do stref  samochodów spalinowych.

Obecnie trwają konsultacje takiego projektu w Warszawie. Przygotowaliśmy opinię prawną, w której wykazaliśmy, że proponowane przez władze miasta rozwiązania stanowią nadmierną ingerencję w konstytucyjne prawa i wolności Polaków a dodatkowo nie rozwiązują problemu zanieczyszczonego powietrza. Zainterweniowaliśmy także w Krakowie, gdzie Rada Miasta podjęła analogiczną uchwałę, ustanawiając na terenie całego miasta Strefę Czystego Transportu od 1 lipca 2024 r.

Kolejne miasta zapowiadają podobne działania. O radę zwrócili się do nas już zaniepokojeni mieszkańcy Wrocławia.

Zasada wzajemności jako gwarancja stabilnej odbudowy powojennej Ukrainy

W Centrum Prasowym Polskiej Agencji Prasowej zorganizowaliśmy debatę na temat roli Polski w powojennej odbudowie Ukrainy. Punktem wyjścia do debaty była opublikowana w ubiegłym roku monografia naukowa Ordo Iuris na ten temat.

Prelegenci wskazali, że choć najważniejszy etap działań rozpocznie się tuż po wojnie, już teraz należy zabiegać o jak najlepszą pozycję polskich przedsiębiorstw w procesie powojennej odbudowy Ukrainy.

To wszystko dzięki naszym Darczyńcom

Żadnej z opisanych powyżej inicjatyw, interwencji i projektów Instytutu nie byłoby, gdyby nie nasi Przyjaciele i Darczyńcy, którzy finansują to, co robimy. To właśnie dzięki Nim jesteśmy w stanie przetrwać trudności finansowe i konsekwentnie rozwijać naszą działalność na tak wielu polach.

Adw. Jerzy Kwaśniewski - prezes Ordo Iuris

1. Sprawozdanie roczne za 2022 r.

Podczas styczniowej sesji Parlamentu Europejskiego tradycyjnie mają miejsce debaty oraz sprawozdania podsumowujące działalność UE i jej przedstawicieli w roku minionym. Stąd też 17 stycznia 2023 r. eurodeputowani odbyli dyskusję nad problematyką „praw człowieka i demokracji na świecie” w kontekście sprawozdania rocznego za 2022 r. przedstawionego przez Isabel Wiseler-Lima. Europosłanka z Luksemburga należy do Europejskiej Partii Ludowej (EPL) i jest członkiem Podkomisji Praw Człowieka.

Przygotowane przez eurodeputowaną Wiseler-Lima „Sprawozdanie w sprawie praw człowieka i demokracji na świecie oraz polityki Unii Europejskiej w tym zakresie – sprawozdanie roczne za 2022 r.” [2022/2049(INI)][1] to obszerny dokument w który można odnaleźć zarówno trafne diagnozy realnych problemów (np. prawa osób starczych – pkt 70 sprawozdania), jak i silnie ideologiczne postulaty realizacji „zdrowia i praw reprodukcyjnych i seksualnych” (SRHR – ang. sexual and reproductive health and rights), który to termin nie tylko nie znajduje żadnego umocowania prawnego, ale nie posiada nawet jednolitej definicji wskazującej na jego zakres.

2. Prawo do życia

W efekcie w dokumencie, który z jednej strony (słusznie) potępia aborcję selektywną (pkt. 64-65 sprawozdania) znalazło się także zapewnienie, że PE „zdecydowanie potępia decyzję Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych o odwołaniu wyroku w sprawie Roe przeciwko Wade, decyzję polskiego Trybunału Konstytucyjnego z października 2020 r. oraz niedawną drakońską decyzję węgierskiego rządu o zmuszeniu osób chcących dokonać aborcji do słuchania bicia serca płodu” (pkt 20 sprawozdania).

W sprawozdaniu wzywa się „do ich natychmiastowego odwołania”, choć zarówno decyzja Sądu Najwyższego USA, polskiego Trybunału Konstytucyjnego jak i prawo wprowadzone na Węgrzech mają jeden cel – ochronę życia, które jest fundamentalnym prawem człowieka i, szczególnie w sprawozdaniu dotyczącym właśnie „praw człowieka”, powinno być kluczowym przedmiotem troski i ochrony, także ze strony UE.

W USA ograniczono tzw. aborcję na życzenie, która w rzeczywistości oznaczała możliwość pozbawienia swojego dziecka życia przez rodziców, którzy nawet nie musieli szukać dla tej „decyzji” usprawiedliwienia. W Polsce zakończono po latach nieludzki proceder zabijania przed narodzeniem osób podejrzanych o niepełnosprawność. Na Węgrzech prawo zaczęło chronić rodziców przed nieprzemyślanym podjęciem nieodwracalnej decyzji – wiele kobiet przyzwala na aborcję, bo wierzą lub chcą wierzyć, że „płód to nie dziecko”. Zmiana przyjęta na Węgrzech jest krokiem, który przynajmniej wymusza na rodzicach świadomość ich czynów.

Co jeszcze wynika ze wszystkich trzech potępianych przez PE regulacji? W sprawozdaniu PE „potępia aborcję ze względu na płeć, a także dyskryminację wynikającą z tej praktyki, która dotyczy w szczególności kobiet i dziewcząt” (pkt 64 sprawozdania) oraz „potępia ustawodawstwo, politykę i praktyki umożliwiające selekcję dzieci ze względu na płeć, rasę, niepełnosprawność lub wszelkie inne przyczyny” (pkt 65). Parlament Europejski przeczy zatem sam sobie z jednej strony potępiając Polskę za zakaz aborcji eugenicznej, z drugiej zaś potępiając „ustawodawstwo, politykę i praktyki umożliwiające selekcję dzieci ze względu na (…) niepełnosprawność”. Co do zasady można wskazać, że zarówno w przypadku Polski, USA jak i Węgrów – krytykowane regulacje prawne stanowią realizację postulatów pkt 64-65.

Sytuacja z jaką mamy do czynienia w przypadku ochrony życia doskonale pokazuje jak bardzo Parlament Europejski uwikłany jest w ideologiczne postulaty, które nie mając solidnych podstaw moralnych, etycznych ale i filozoficznych – już dziś wchodzą ze sobą w konflikt. W omawianym przypadku „prawa kobiet” rozumiane ideologicznie jako swoboda decydowania o sobie nawet kosztem fundamentalnych praw innych (jak prawo do życia) zaczynają stać w sprzeczności z doktryną antydyskryminacyjną, która, skądinąd słusznie, upatruje dyskryminacji w pozbawianiu życia nienarodzonych ze względu na konkretne cechy. Jednocześnie wymaga to jednak uznania, że dziecko poczęte również ma już swoje prawa oraz, wydawałoby się oczywistego faktu, że jest człowiekiem.  

3. Surogacja

W przedłożonym PE sprawozdaniu znalazł się także punkt dotyczący surogacji, czyli tzw. macierzyństwa zastępczego. Proceder ten może przebiegać w różny sposób. Najczęściej polega na przyjęciu przez kobietę (surogatkę - matkę zastępczą) do swojej macicy zapłodnionej metodą in vitro komórki jajowej innej kobiety, a po narodzinach dziecka przekazanie go i praw do niego „zamawiającym” rodzicom[2].

W sprawozdaniu PE „ponownie potępia komercyjną praktykę macierzyństwa zastępczego – globalne zjawisko, które naraża kobiety na całym świecie na wykorzystywanie i handel ludźmi, szczególnie kobiety w trudnej sytuacji finansowej i społecznej; podkreśla poważny wpływ tej praktyki na kobiety, prawa kobiet, zdrowie kobiet i równość płci oraz zwraca uwagę na jej skutki transgraniczne; apeluje o europejskie ramy prawne w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom komercyjnego macierzyństwa zastępczego” (pkt 63 sprawozdania).

Wobec brzmienia powyższego punktu zgłoszono dwie poprawki w których zwrócono uwagę na przyjęcie w oryginalnej wersji sprawozdania, że jedynie komercyjna surogacja jest zjawiskiem negatywnym. W rzeczywistości każda forma macierzyństwa zastępczego – niezależnie czy proceder ma charakter komercyjny czy nie – stanowi przedmiotowe wykorzystanie ciała matki zastępczej (surogatki), a także naraża zarówno ją, jak i dziecko, rodziców i wszystkie inne zaangażowane w proceder osoby (np. anonimowych dawców – rodziców genetycznych)[3] na szerokie spektrum konsekwencji natury psychicznej i fizycznej, narusza godność ludzką (szczególnie dziecka poczętego, ale też matki zastępczej). Wreszcie, proceder surogacji może spełniać znamiona handlu ludźmi – przy czym ofiarą jest nie tylko dziecko, ale i matka zastępcza, której ciało jest przedmiotem transakcji (dotyczy to zarówno surogacji komercyjnej jak i niekomercyjnej).

Zarówno w poprawce zgłoszonej przez grupę Tożsamość i Demokracja (ID)[4] jak i w poprawce zgłoszonej przez Lewicę[5] wzywano do stworzenia ram prawnych, które będą zapobiegać negatywnym konsekwencjom surogacji (w przeciwieństwie do oryginalnego sprawozdanie – nie tylko tej komercyjnej). Warto jednak zauważyć, że tylko poprawka grupy ID potępiała surogację kompleksowo (podczas, gdy poprawka Lewicy pierwsze słowa pkt 63 pozostawiała niezmienione), a wezwanie do stworzenia ram prawnych zapobiegających temu procederowi ID kierowała do państw członkowskich, Lewicy zaś - do UE. W rzeczywistości wskazać jednak należy, że obydwie poprawki – w przypadku ich przyjęcia spełniłyby swoją rolę poprzez poszerzenie zakresu pkt 63 sprawozdania o potępienie surogacji całościowo jako zjawiska negatywnego niezależnie do jego formy i charakteru. W głosowaniu 18 stycznia 2023 r. PE odrzucił jednak obydwie poprawki.

W odniesieniu do macierzyństwa zastępczego należy również odnotować, że PE już kilkakrotnie potępiał w swoich rezolucjach surogację w pełnym zakresie[6]. Wycofanie się z tego ugruntowanego stanowiska na rzecz potępienia jedynie jego komercyjnego charakteru może budzić szereg pytań.

Czy złagodzenie stanowiska PE nie oznacza kroku w kierunku normalizacji procederu macierzyństwa zastępczego? W udostępnionym do konsultacji w grudniu 2022 r. projekcie rozporządzenia UE dotyczącym „transgranicznych sytuacji rodzinnych” Komisja Europejska proponuje wprowadzenie unijnego „certyfikatu rodzicielstwa”. W myśl projektu, rozporządzenie zobowiązywałoby wszystkie państwa członkowskie do uznawania urzędowej mocy tego dokumentu, czego skutkiem wszystkie państwa UE musiałyby nie tylko formalnie uznać rodzicielstwo osób tej samej płci (przyznane zgodnie z prawem innego państwa) ale też np. prawa rodzicielskie osób, które dziecko zamówiły u matki zastępczej w państwie UE w którym taka procedura jest zgodna z prawem. W ten sposób – bez konieczności zmiany prawa krajowego – Polska musiałaby de facto i de iure zaakceptować w swoim systemie prawnym nie tylko sprzeczne z polską Konstytucją rodzicielstwo „dwóch matek” lub „dwóch ojców”, ale także uznać prawne skutki handlu ludźmi, sprzeczne także w polskim prawem rodzinnym zgodnie z którym matką jest zawsze kobieta, która dziecko urodziła (matka biologiczna)[7].

Wątpliwości potęguje fakt, że pomysł utworzenia uznawanego transgranicznie „certyfikatu urodzenia” sformułowała także – współpracująca z UE - Haska Konferencja Prawa Prywatnego Międzynarodowego (HCCH), która od lat debatuje nad kwestiami związanymi w praktyce z prawnym uregulowaniem kwestii surogacji.  W 2017 r. opublikowano Raport grupy ekspertów dotyczący rodzicielstwa i surogacji, gdzie zasugerowano możliwość wdrożenia międzynarodowego aktu urodzenia. Raport wskazuje na przyjęcie przez Grupę Ekspertów kierunku zmierzającego do zalegalizowania surogacji – choć w samej treści dokumentów z ostatnich lat (2020-2021) podkreśla się, że żadna z podjętych prac nie oznacza, że HCCH jest „za” lub „przeciw” surogacji. Mimo tych zapewnień, głęboko niepokojące jest, że Grupa Ekspertów chce zdefiniować surogację w prawie międzynarodowym, wypracować międzynarodowy instrument uznający zagraniczne orzeczenia sądowe w sprawie rodzicielstwa i zunifikować prawa jej dotyczące, sugerując „ominięcie” nielegalności surogacji adopcją przez nie-biologicznych rodziców, podkreślając przy tym, że to „interes dziecka jest najważniejszy”.

4. Prawo do wolności myśli, sumienia, religii lub przekonań

Punkty 83-86 sprawozdania odnoszą się do problematyki wolności myśli, sumienia religii i przekonań potępiając m.in. „ataki (…) za (…) krytykowanie lub satyryczne przedstawianie przekonań religijnych i przypomina, że wyrażanie krytycznych opinii na temat religii jest pełnoprawnym wyrazem wolności myśli lub twórczości artystycznej” (pkt. 84 sprawozdania).

Choć z tak sformułowanym twierdzeniem należy się zgodzić, to trudno oprzeć się wrażeniu, że PE zapomniał np. o skrajnie obrazoburczych spektaklach teatralnych atakujących Kościół katolicki, których treść i forma znacznie przekraczają granice wolności twórczości artystycznej i stanowią jawny wyraz nienawiści wobec katolików, czy też szerzej, chrześcijan[8]. Zauważyć należy przy tym, że skala tego typu ataków i profanacji jakiej doświadczamy w Polsce jest znacznie mniejsza niż akty przemocy i nienawiści jakie mają miejsce na zachodzie Europy (np. sprawa Abla Azcona)[9] – omawiane sprawozdanie odnosi się natomiast do wszystkich państw członkowskich UE.

Uwagę zwraca także punkt 85 sprawozdania w którym PE „wyraża zaniepokojenie z powodu niewłaściwego wykorzystywania i instrumentalizacji religii do podsycania nietolerancji lub do podważania praw człowieka, w tym praw osób LGBTIQ i praw kobiet, a mianowicie zdrowia i praw seksualnych i reprodukcyjnych, a także praw dzieci do wolności myśli, sumienia i religii”.

Punkt ten w oczywisty sposób odnosi się do nauczania Kościoła katolickiego – ale także wielu innych wyznań i religii, potwierdzającego konieczność ochrony życia od poczęcia (w czym UE widzi podważanie „praw kobiet, a mianowicie zdrowia i praw seksualnych i reprodukcyjnych”) oraz wartość małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny. Z tak określonej „wolności religijnej” wyłania się obraz ochrony „wolności” przez UE jedynie w granicach przez nią samą określonych – to jest w aspektach, które nie wchodzą w kolizję z linią ideologiczną obraną przez unijnych urzędników.

Takie ściśle ograniczone rozumienie i wspieranie wolności religijnej i wolności sumienia UE prezentowała już niejednokrotnie. Dość wspomnieć powtarzające się apele Parlamentu Europejskiego o ograniczenie wolności sumienia lekarzy i prawne zobowiązania przedstawicieli zawodów medycznych do działania wbrew sumieniu[10]. Tymczasem prawo do sprzeciwu sumienia jest integralnym i nieodzownym elementem wolności sumienia, którą gwarantuje zarówno polska Konstytucja jak i umowy międzynarodowe, zwłaszcza Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (art. 18) i Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (art. 9). Już sam fakt negowania tego prawa przez Unię Europejską jest naganny i sprzeczny z wymienionymi aktami prawa międzynarodowego.

5. Debata i głosowanie

W dniu 17 stycznia 2023 r. w Parlamencie Europejskim odbyła się debata nad tekstem sprawozdania, natomiast następnego dnia – głosowanie nad rezolucją (przyjęcie sprawozdania przez PE oznacza przyjęcie rezolucji w brzmieniu omawianego dokumentu) oraz zgłoszonymi poprawkami.

W ramach debaty warto odnotować głos eurodeputowanej Simony Baldassarre (ID), która zwróciła uwagę na brak pełnego potępienia surogacji w sprawozdaniu, a jedynie jej komercyjnego charakteru.

Również europosłanka Margarita de la Pisa Carrión (Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy – EKR) zwracała uwagę na niespójności sprawozdania w kwestii ochrony życia i jego wartości. Wprost wskazała, że „są w tym sprawozdaniu dobre intencje” – jednak jest ono „skierowane w kierunku lewicowym, mówiąc o kwestiach ideologicznych, (…) wolności do aborcji, podczas gdy każdy członek rodziny ludzkie ma niezbywalne prawo do życia już w memencie poczęcia”.

Eurodeputowana Miriam Lexmann (EPL) zaapelowała o porzucenie ideologicznych sporów w obszarach, które – co kluczowe – leżą poza kompetencjami UE (jak np. kwestia uregulowania dopuszczalności aborcji). Wskazała jednocześnie na problemy związane z prawami człowieka i demokracją co do których UE rzeczywiście ma narzędzia i kompetencje, by realnie wpływać na pozytywne zmiany w tych obszarach.

Sprawozdanie zostało przyjęte 18 stycznia 2023 r. stosunkiem głosów 438 „za” do 75 „przeciwko”, przy 121 wstrzymujących się.

Poprawki zmieniające tekst poprzez kompleksowe potępienie procederu macierzyństwa zastępczego zostały odrzucone[11].

 

Anna Kubacka – analityk Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris