surogacja

Komisja Spraw Społecznych, Zdrowia i Zrównoważonego Rozwoju Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy ma zaopiniować projekt rezolucji wzywającej do zakazu surogacji. Sprawozdawczyni opinii, Petra de Sutter, postuluje złagodzenie sprzeciwu wobec surogacji zawartego w projekcie rezolucji. Wątpliwości budzi bezstronność posłanki de Sutter, która stoi na czele oddziału medycyny reprodukcyjnej szpitala uniwersyteckiego w Gandawie. Z apelem o poparcie projektu rezolucji w obecnym kształcie wystąpili posłowie Parlamentu Europejskiego, a także Instytut Ordo Iuris.

Macierzyństwo zastępcze, zwane potocznie surogacją, to umowa, której celem jest poczęcie, urodzenie, a następnie porzucenie dziecka i przekazanie go innej osobie lub osobom. Służy ona wykorzystaniu „wynajętej” w tym celu kobiety do urodzenia dziecka, które następnie zobowiązuje się porzucić, zwykle za wynagrodzeniem. Projekt rezolucji zawiera czytelny sprzeciw wobec tej praktyki. Mówi on, że „surogacja podważa godność kobiety, sprowadzając jej ciało i jego reprodukcyjną funkcję do zwykłego towaru”.  W dokumencie wyrażono zaniepokojenie „wykorzystywaniem kobiet w trudnej sytuacji” oraz „turystyką płodnościową sprzyjającą rozwojowi czarnego rynku handlu dziećmi”.  W tekście projektu znajduje się również wyraźne potępienie umów o macierzyństwo zastępcze, które „sprowadzają dziecko do towaru przeznaczonego do kupna i sprzedaży”.  Na końcu zaleca się „dalszą analizę kwestii związanych z praktyką surogacji” oraz „przedyskutowanie środków rozwiązania tego problemu”. 

Projekt rezolucji potępiającej surogację mają zaopiniować posłowie z Komisji Spraw Społecznych, Zdrowia i Zrównoważonego Rozwoju. W projekcie opinii na temat tej rezolucji Petra de Sutter sugeruje złagodzenie tonu,  powołując się na „oczywisty brak konsensusu” w sprawie macierzyństwa zastępczego, które w niektórych państwach jest wciąż dozwolone. Jej zdaniem rezolucja powinna dotyczyć jedynie technicznych aspektów surogacji, bez jednoznacznych rekomendacji co do dopuszczalności tej praktyki. Wątpliwości budzi bezstronność posłanki de Sutter, która stoi na czele oddziału medycyny reprodukcyjnej szpitala uniwersyteckiego w Gandawie. 

18 stycznia grupa posłów do Parlamentu Europejskiego wystosowała list do członków Komisji Spraw Społecznych, Zdrowia i Zrównoważonego Rozwoju przy Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy z apelem o pozytywne zaopiniowanie przedmiotowego projektu rezolucji.  Eurodeputowani przypominają, że 17 grudnia 2015 r. Parlament Europejski jednoznacznie potępił praktykę macierzyństwa zastępczego, „która podważa godność ludzką kobiety, ponieważ jej ciało i funkcje reprodukcyjne wykorzystywane są jako towar”. Parlament Europejski „uważa, że praktyka ta, która obejmuje reprodukcyjne wykorzystywanie ciała ludzkiego dla osiągnięcia zysku lub innych korzyści, zwłaszcza w przypadku kobiet znajdujących się w trudnym położeniu w krajach rozwijających się, powinna być zakazana i traktowana jako pilna kwestia w ramach instrumentów z zakresu praw człowieka.” 

Posłowie do Parlamentu Europejskiego zwracają się więc z prośbą do członków Komisji Spraw Społecznych, Zdrowia i Zrównoważonego Rozwoju o „uczynienie wszystkiego, co leży w ich mocy, by doprowadzić do zdecydowanego i jasnego potępienia wszelkich form surogacji”.

26 stycznia list z podobnym apelem do posłów Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy przygotował Instytut Ordo Iuris. W przekonaniu Instytutu „projekt rezolucji, podobnie jak potępiająca praktykę macierzyństwa zastępczego rezolucja Parlamentu Europejskiego z 17 grudnia 2015 r.,  jest spójny z  zobowiązaniami wynikającymi z art. 35 Konwencji Praw Dziecka, zgodnie z którym Państwa Strony „będą podejmowały wszelkie kroki o zasięgu krajowym, dwustronnym oraz wielostronnym dla przeciwdziałania (…) sprzedaży bądź handlowi dziećmi, dokonywanych dla jakichkolwiek celów i w jakiejkolwiek formie.” Instytut zwraca się więc z prośbą do posłów o przyjęcie w głosowaniu rezolucji „Prawa człowieka i etyczne aspekty surogacji” oraz odrzucenie w głosowaniu opinii autorstwa de Sutter. 

Dzięki zaangażowaniu Instytutu Ordo Iuris, 24 kwietnia 2015 r. członek Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, prof. Krzysztof Szczerski skierował do Komitetu Ministrów Rady Europy pisemne pytanie (sygn: Nr. 682, Doc. 13765) dotyczące kontrowersyjnej praktyki tzw. Macierzyństwa zastępczego, znanej szerzej jako surogacja. Poseł wyraził w nim zaniepokojenie faktem przyzwolenia, jakie obserwujemy w Europie na handel dziećmi przywołując na potwierdzenie tego, kontrowersyjne orzeczenie wydane ostatnio przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasbourgu, które usankcjonowało zakup dziecka urodzonego przez surogatkę w Rosji przez parę Włochów. Odpowiedzi na zadane przez prof. Szczerskiego pytanie Komitet Ministrów musi udzielić w ciągu 6 miesięcy.

Macierzyństwo zastępcze, zwane potocznie surogacją, to umowa, której celem jest poczęcie, urodzenie, a następnie porzucenie dziecka i przekazanie go innej osobie lub osobom. Służy ona wykorzystaniu “wynajętej” w tym celu kobiety do urodzenia dziecka, które następnie zobowiązuje się porzucić, zwykle za wynagrodzeniem.

Praktyka macierzyństwa zastępczego poważnie narusza dobro dziecka, które sprowadza się do roli towaru, pochodzącego częściowo od dostarczyciela nasienia, częściowo od „matki surogatki” i nabywanego przez osoby, które będą uchodzić za rodziców tego dziecka. Surogacja prowadzi do zerwania więzi dzieci z rodzicami biologicznymi, a tym samym do utraty przez dziecko jego własnej tożsamości.

Wokół kontraktów o macierzyństwo zastępcze powstał już wyspecjalizowany rynek usług komercyjnych, z castingami na surogatki i ofertami promocyjnymi. Ogromne nadzieje z rozwojem tych usług wiążą środowiska homoseksualne, widząc w surogacji możliwość pozyskiwania, dzięki metodzie in vitro i manipulacjom genetycznym, dzieci zawierających genetyczny materiał dwóch osób jednej płci.

W świetle art. 4 Konwencji Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi (2005) surogacja nosi wszelkie znamiona handlu ludźmi. Narusza zarówno prawo europejskie, jak i prawo międzynarodowe, w szczególności art. 21 lit. d Konwencji ONZ o Prawach Dziecka (1989), art. 5 i 17 Europejskiej Konwencji o przysposobieniu dzieci (1967 i 1993), oraz art. 21 Konwencji z Oveido o prawach człowieka i biomedycynie.

Wiele państw członkowskich Unii Europejskiej milcząco toleruje lub nawet akceptuje praktykę macierzyństwa zastępczego. Przeciwdziałać temu procederowi chce Międzynarodowa Unia na rzecz zniesienia Surogacji, której członkiem jest Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris.Poprzez internetową petycję zbierane są podpisy poparcia dla inicjatywy wprowadzenia wyraźnego międzynarodowego zakazu surogacji. Petycja ta zostanie skierowana do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z wezwaniem do podjęcia działań mających na celu skuteczne przeciwdziałanie tej praktyce. Konkretnie chodzi o:

- wyraźne potępienie przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, zgodnie z artykułem 65 jego regulaminu, wszelkich praktyk związanych z macierzyństwem zastępczym, które stoją w sprzeczności z godnością człowieka i jego i podstawowymi prawami.

- zainicjowanie projektu międzynarodowego aktu prawnego, który w sposób jasny będzie zakazywać w Europie wszelkich form macierzyństwa zastępczego.

- uczynienie z Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, gwaranta przestrzegania praw kobiet i dzieci oraz potępienia przez Trybunał praktyk związanych z macierzyństwem zastępczym, jako sprzecznych z prawami człowieka.

- inkorporowania do prawa europejskiego nowych standardów ochrony życia ludzkiego i podstawowych praw człowieka. Europa musi stanowić przykład dla innych narodów w walce z upowszechniającymi się pod nazwą macierzyństwa zastępczego, nadużyciami.

Petycja z zebranymi pod nią podpisami, zostanie przekazana Przewodniczącemu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.