Senackie poprawki do ustawy o ochronie zwierząt nie rozwiązują wszystkich problemów

Adobe Stock

Projekt nowelizacji ustawy o ochronie praw zwierząt wywołał falę komentarzy. Proponowane zmiany zakładały m.in. wprowadzenie całkowitego zakazu hodowli zwierząt na futra czy praktyczne uniemożliwienie eksportu mięsa pochodzącego z uboju rytualnego. Wzbudziło to istotne wątpliwości z punktu widzenia zgodności proponowanych regulacji z Konstytucją RP oraz prawem unijnym. Przyjęte przez Senat poprawki do ustawy, co prawda zbliżają ją do standardów konstytucyjnych, jednak nadal nie rozwiązują wszystkich wątpliwości.

Z obowiązujących przepisów Konstytucji RP – co potwierdza doktryna i orzecznictwo – można wyprowadzić wzorzec „dobrego gospodarza” oraz standard „rodzinnego gospodarstwa rolnego”. Wyrazem norm wynikających z ustawy zasadniczej, a odnoszących się do omawianej kwestii, jest chociażby obowiązek troski o zwierzęta i ich humanitarnego traktowania. Jednocześnie, dla ustrojodawcy i ustawodawcy zwierzęta nie są podmiotem, a przedmiotem prawa – a tym samym obowiązek ich ochrony nie wyłącza możliwości korzystania z ich wartości użytkowej i hodowlanej.

W tym kontekście duże znaczenie ma fakt, że prowadzenie działalności rolnej – w tym chowu i hodowli zwierząt – jest jednym z przejawów wolności prowadzenia działalności gospodarczej, chronionej art. 22 Konstytucji RP. Zgodnie z tym przepisem, ograniczenie w możliwości korzystania z tej wolności dopuszczalne jest jedynie w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny i możliwe wyłącznie wtedy, gdy nie godzi w samą istotę danej wolności. Zakaz chowu i hodowli zwierząt w celu pozyskiwania futer nie spełnia tego warunku. Zastrzeżenia te odnoszą się także do ograniczeń zakładanych w zakresie uboju rytualnego, który – co jasno wynika z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – jest także jednym z dopuszczalnych przejawów korzystania z wolności religijnej.

W przypadku ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt oraz niektórych innych ustaw należy Senat zaproponował wydłużenie okresu vacatio legis przepisów wprowadzających zakaz hodowli zwierząt futerkowych w celu pozyskania futer oraz ograniczających możliwość działalności w zakresie uboju rytualnego. W pierwszym obszarze poprawki zakładają utrzymanie dotychczasowych zasad działalności do 31 lipca 2023 r., natomiast w drugim do 31 grudnia 2025 r. Poza tym, senatorzy zaproponowali zasady realizacji przez przedsiębiorców roszczeń wobec Skarbu Państwa w związku z koniecznością dostosowania się do nowych wymogów.

Ponadto, senackie poprawki zakładają wykreślenie z ustawy wymogu pozbawienia świadomości w przypadku poddawania drobiu ubojowi rytualnemu oraz przepisów uprawniających organizacje pozarządowe do odebrania zwierzęcia jego właścicielowi. Jednocześnie ustawa – w kształcie nadanym przez poprawki Senatu – zakłada wprowadzenie zakazu egzekucji zwierząt domowych, organizowania przedsięwzięć, w których zwierzę domowe stanowi nagrodę lub jest przedmiotem loterii, aukcji albo licytacji oraz uczestnictwa w takich przedsięwzięciach, sprzedaży i nabywania przedmiotów, jeżeli zwierzę domowe będzie stanowić bezpłatne uzupełnienie do sprzedawanego przedmiotu.

Poprawki zaproponowane przez Senat nie przesądzają ostatecznego kształtu ustawy – obecnie zostanie ona ponownie skierowana do Sejmu, który zdecyduje o przyjęciu lub odrzuceniu propozycji przedstawionych przez Izbę Wyższą. Sejm ma także prawo wprowadzić do ustawy własne zmiany. Wśród dotychczas zaproponowanych poprawek jednymi z najistotniejszych są te, które wydłużają okres vacatio legis dla ograniczeń w hodowli zwierząt oraz w uboju rytualnym. Jednak pomimo proponowanego wydłużenia, ciągle terminy te nie odpowiadają skali wyzwań, jakie staną przed przedsiębiorcami w przypadku wprowadzenia omawianych tu ograniczeń – chociażby w postaci konieczności przebranżowienia się, czy uregulowania wszystkich zobowiązań (np. kredytowych) związanych z prowadzeniem dotychczasowej działalności gospodarczej.

„Poprawki Senatu stanowią pewien krok w kierunku przybliżenia  noweli o ochronie zwierząt do standardów konstytucyjnych, jednak nadal nie rozwiązują zasadniczych wątpliwości. Ciągle przyjęte rozwiązania wydają się być nieproporcjonalne i niezgodne chociażby z przesłankami ograniczania wolności działalności gospodarczej. Kontrowersje wzbudza także proponowane różnicowanie regulacji prawnych dotyczących uboju rytualnego ze względu na objęty nim gatunek zwierząt” – komentuje Konrad Dyda, analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Instytutu Ordo Iuris.