Komisarz Rady Europy pisze do polskiego rządu w sprawie zapewnienia standardów praw człowieka na granicy polsko-białoruskiej

Adobe Stock

• Komisarz Praw Człowieka Rady Europy, Michael O’Flaherty, opublikował dwa listy wysłane 17 lipca do Premiera i Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

• Listy te dotyczą sytuacji praw człowieka na granicy polsko-białoruskiej, która stała się punktem zapalnym w kontekście migracji i ochrony praw człowieka.

• W liście do Prezesa Rady Ministrów, Komisarz skrytykował istnienie „strefy buforowej”, która jego zdaniem stwarza przestrzeń do potencjalnego naruszania praw człowieka.

• Na list odpowiedział Podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, Maciej Duszczyk, opisując w jaki sposób Polska zapewnia standardy ochrony imigrantom i wskazując, że do tej pory żaden imigrant nie znalazł się w sytuacji zagrażającej życiu na polsko-białoruskiej granicy.

Komisarz Rady Europy Michael O'Flaherty zwrócił uwagę na rosnące napięcia na granicy z Białorusią, gdzie wiele imigrantów próbuje przekroczyć granicę Polski, a tym samym Unii Europejskiej. Komisarz wyraził zaniepokojenie „doniesieniami o nieludzkim traktowaniu migrantów”, w tym o przypadkach „push-backów” (przymusowego odsyłania migrantów z powrotem na terytorium Białorusi bez umożliwienia im złożenia wniosku o azyl). Wskazał na potencjalne naruszenia międzynarodowych standardów praw człowieka, w tym Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu uchodźców oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Komisarz O’Flaherty zaapelował tym samym do polskiego rządu, reprezentowanego w osobie Premiera Donalda Tuska w liście, o zapewnienie, że wszelkie działania podejmowane na granicy będą zgodne z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie praw człowieka. Wezwał do  umożliwienia organizacjom humanitarnym dostępu do strefy przygranicznej w celu udzielenia pomocy migrantom i skrytykował następującymi słowami obecne funkcjonowanie „strefy buforowej”, w której obowiązuje zakaz publicznego dostępu do części granicy Polski z Białorusią: „Chociaż kilka kategorii osób jest zwolnionych z zakazu, wyjątki nie obejmują wyraźnie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, podmiotów humanitarnych, podmiotów świadczących pomoc prawną, monitorujących prawa człowieka, krajowej instytucji praw człowieka (Rzecznika Praw Obywatelskich) i dziennikarzy. Podczas gdy lokalni dowódcy straży granicznej są uprawnieni do przyznawania tymczasowego dostępu do strefy, kryteria uzyskania takiego specjalnego zezwolenia na dostęp nie są jasno określone w prawie.”

W liście do Marszałka Senatu Małgorzaty Kidawy-Błońskiej, Michael O’Flaherty podkreślił rolę polskiego parlamentu w monitorowaniu działań rządu i zapewnianiu przestrzegania praw człowieka. Zwrócił uwagę na konieczność debaty parlamentarnej na temat sytuacji na granicy oraz działań podejmowanych przez władze. Komisarz zasugerował rozważenie wprowadzenia zmian legislacyjnych, które zapewnią „pełne poszanowanie praw migrantów i uchodźców”. Wskazał również na: „potrzebę stworzenia mechanizmów nadzoru i kontroli działań służb granicznych, aby zapobiec nadużyciom”. Komisarz Michael O’Flaherty wezwał do konstruktywnego dialogu między rządem, parlamentem a organizacjami społecznymi w celu wypracowania humanitarnego podejścia do kryzysu migracyjnego. Podkreślił znaczenie współpracy międzynarodowej, w tym z innymi krajami UE i organizacjami międzynarodowymi, w celu rozwiązania problemu migracji w sposób zgodny z prawami człowieka.

W imieniu strony polskiej odpowiedział Podsekretarz Stanu Maciej Duszczyk, który w liście do Komisarza zapewnił, że: „zarówno potrzeba bezpieczeństwa państwa, jak i poszanowanie praw migrantów, jest jednym z priorytetów polskiego rządu (…)”. Ponadto wskazał on, że pomimo niewątpliwego zagrożenia dla bezpieczeństwa funkcjonariuszy (którzy przecież również przypłacają ochronę granic zdrowiem i życiem), Straż Graniczna respektuje zasadę non-refoulement (zakaz deportacji do kraju, w którym osobie grozi prześladowanie), umożliwiając cudzoziemcom składanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej. Każdy obcokrajowiec, który chce ubiegać się o ochronę międzynarodową w Polsce, ma do tego prawo. W okresie od 1 stycznia do 18 lipca br. w placówkach Straży Granicznej na granicy z Białorusią przyjęto 1 688 wniosków, obejmujących 1 927 osób. W 2023 r. było to 621 wniosków i 1 187 osób). Ponadto podsekretarz wskazał, że większość osób nie chce pozostać w Polsce, ale planuje skierować się do innych krajów UE. Ponadto zapewnił, że Polska ma na uwadze zapewnienie gwarancji praw człowieka w stosunku do migrantów. Podkreślił też ważną kwestię, dotyczącą „strefy buforowej”, pisząc, że ograniczenia obejmują tylko odcinek granicy, co ma na celu chronić ludność cywilną przed wszelkimi możliwymi zagrożeniami. Wspomniał też o wojnie hybrydowej, prowadzonej przez Rosję i Białoruś.

„Sytuacja na granicy polsko-białoruskiej jest trudna i nosi znamiona wojny hybrydowej, co również w ostatnim czasie było podnoszone przez rząd Finlandii w nowym fińskim programie rządowym, dotyczącym reformy polityki migracyjnej. Jest to kwestia niezwykle wrażliwa, ponieważ dotyczy bezpieczeństwa nie tylko kraju, ale całej europejskiej wspólnoty, a zatem wszystkie organy państwa powinny być skupione na jego zapewnieniu i ochronie Polski i Polaków” – zauważa Julia Książek z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.