Wolności obywatelskie

· Na mocy zarządzenia premiera powołano Międzyresortowy Zespół do spraw przywracania praworządności oraz porządku konstytucyjnego.

· Powołanie takiego gremium zapowiedział wcześniej nowy Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar.

· Zadania Zespołu obejmują m.in. koordynowanie działań rządu, prace analityczne i przedstawianie propozycji legislacyjnych w materii „przywracania praworządności” oraz monitorowanie tego procesu.

· Co istotne, organ ten podlega Prezesowi Rady Ministrów, a na jego czele stoi Minister Sprawiedliwości. Rodzi to pytania o niezależność Zespołu, gdyż obaj politycy są stronami tzw. sporu o praworządność.

Powołanie Zespołu ds. przywracania praworządności

13 grudnia nowy Minister Sprawiedliwości i były Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Adam Bodnar przedstawił informacje o najważniejszych planach i zadaniach swego urzędu na najbliższe dni. Wśród nich wymienił m.in. informacje o zarządzeniu premiera Donalda Tuska, na mocy którego powołano Międzyresortowy Zespół do spraw przywracania praworządności oraz porządku konstytucyjnego.

„Rolą tego Zespołu będzie koordynowanie różnych działań w zakresie funkcjonowania rządu. Proszę zauważyć, że te działania są istotne, ponieważ musimy mieć takie właśnie wspólne oddziaływanie i podejście, zwłaszcza do rekomendacji unijnych, do orzecznictwa Trybunału w Luksemburgu, Trybunału w Strasburgu i odpowiednio przedstawiać nasze stanowiska” - stwierdził nowo powołany Minister Sprawiedliwości.

Zadania i organizacja Zespołu

            Sam Zespół jest organem wewnętrznym Rady Ministrów, o charakterze pomocniczym, doradczym i opiniodawczym. Zgodnie z przepisami zarządzenia, zadania Zespołu obejmują:

1. identyfikacje obszarów i analizę zagadnień związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego;
2. określenie propozycji działań, w tym działań legislacyjnych, związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego;
3. analizę propozycji działań, w tym działań legislacyjnych, związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego jak i analizę proponowanych rozwiązań;
4. opiniowanie projektów dokumentów rządowych dotyczących zagadnień związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego;
5. wykonywanie innych zadań zleconych przez Prezesa Rady Ministrów dotyczących zagadnień związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego;

Na czele Zespołu stoi Minister Sprawiedliwości (albo wyznaczony przez niego sekretarz stanu lub podsekretarz stanu), będący jego przewodniczącym. Do jego obowiązków należy m.in. zwoływanie, przewodniczenie i określanie porządku obrad zespołu. W ramach jego kompetencji mieści się również reprezentowanie tego gremium na zewnątrz. Może on także zapraszać, na wniosek swój lub innego członka zespołu, ekspertów posiadających istotną wiedzę z punktu widzenia zadań organu.

W skład tego gremium wchodzą również przedstawiciele, w randze sekretarza lub podsekretarza stanu, trzech resortów - ministra właściwego do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, ministra właściwego do spraw zagranicznych, oraz ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego. Ponadto członkami Zespołu są Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (lub jego przedstawiciel), Prezes Rządowego Centrum Legislacji (lub jego przedstawiciel) oraz Sekretarz Zespołu, pochodzący z Ministerstwa Sprawiedliwości i wyznaczany przez przewodniczącego. Zgodnie z przepisami zarządzenia, posiedzenia Zespołu powinny być zwoływane co najmniej raz w miesiącu a udział w pracach organu jest nieodpłatny.

Ponadto, na Przewodniczącego Zespołu nałożono obowiązek, w ramach którego dwukrotnie w ciągu roku (do 31 czerwca oraz 31 grudnia corocznie) musi on przedstawić Radzie Ministrów sprawozdanie dotyczące prac tego gremium, a obejmujące swym zakresem m.in. informacje o liczbie posiedzeń, zadaniach zrealizowanych i przewidzianych na następny okres sprawozdawczy oraz o wnioskach i rekomendacjach Zespołu. Zgodnie z przepisami zarządzenia, pierwszy taki dokument zostanie przedstawiony Radzie Ministrów w terminie trzech miesięcy od dnia utworzenia Zespołu, a więc w połowie marca.

Pytania o niezależność

Z prawnego punktu widzenia nie można kwestionować uprawnienia premiera do powołania organów pomocniczych, takich jak omawiane gremium, gdyż wynika to z jego wyraźnej kompetencji, wyrażonej w art. 12 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 roku o Radzie Ministrów. Wartym odnotowania jest jednak fakt, iż decyzja o ustanowieniu Zespołu została podjęta w określonym kontekście polityczno-prawnym, co odnosi się zwłaszcza do szerokiej i budzącej kontrowersje debaty na temat stanu praworządności w Polsce. W tym miejscu należy przypomnieć, iż początkiem tego burzliwego sporu był wybór dwóch sędziów Trybunału Konstytucyjnego „na zapas”, co miało miejsce w ostatnich dniach Sejmu zdominowanego przez koalicję PO-PSL. Ten stan rzeczy potwierdziły ustalenia Komisji Weneckiej, która w swym raporcie z marca 2016 roku wyraźnie stwierdziła: „jest oczywistym, iż obecny konflikt o skład Trybunału Konstytucyjnego ma swoje źródło w działaniach poprzedniej kadencji Sejmu”. Równie ważne jest, że omawiany organ podlega Prezesowi Rady Ministrów, a aktualny piastun tego stanowiska jest jedną ze stron sporu. W dodatku na czele Zespołu, zgodnie z przepisami zarządzenia stoi Minister Sprawiedliwości, również uczestniczący w omawianym konflikcie. Dlatego też mogą pojawić się różne wątpliwości co do obiektywności i celów działań zespołu. W związku z tym Instytut Ordo Iuris będzie monitorował prace nowo powołanego gremium.

Patryk Ignaszczak – analityk Instytutu Ordo Iuris

Szanowny Panie Premierze,

zbanował mnie Pan na platformie X już jakiś czas temu z nieznanych mi przyczyn, choć nigdy nie odnosiłem się do Pana wypowiedzi na tym portalu. Załączam zatem do wiadomości aktualnego MSWiA, Pana Marcina Kierwińskiego, bowiem chciałem zapytać, czy prawdziwe są enuncjacje medialne jakoby chciał Pan odwołać Szefa CBA Andrzeja Stróżnego. Sprawdziłem sobie przepisy i poczytałem wypowiedzi mądrych profesorów prawa na ten temat i chciałem się dowiedzieć, jak chciałby Pan to zrobić nie łamiąc przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym i nie narażając się przy tym na odpowiedzialność karną z art. 231 KK i odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu?

Do rzeczy.

Prawdą jest, że Premier może dużo, jeśli chodzi o kształtowanie kierowniczych stanowisk służb w Rzeczypospolitej Polskiej (w szczególności służb specjalnych). Np. ustawa z 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, jak również ustawa z 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego umożliwia Prezesowi Rady Ministrów odwoływanie szefów tych służb po zasięgnięciu opinii odpowiednich organów i komisji. Czasami wymagany jest wniosek (np. MON w przypadku szefów SKW i SWW).

Do tego nie można mieć zastrzeżeń.

Sęk w tym, że szefowie ww. służb nie są powoływani na określone kadencje, w przeciwieństwie do szefa CBA, który zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o CBA jest powoływany na czteroletnią kadencję, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium do Spraw Służb Specjalnych oraz Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych.

To ważne, bowiem ustawodawca przewidział gwarancję pełnienia przez szefa CBA funkcji w całym okresie powołania (4 lata).

Oczywiście ma Pan prawo odwołać szefa CBA, ale pod szczególnymi warunkami.

W myśl art. 8 ustawy odwołanie Szefa CBA z zajmowanego stanowiska następuje w przypadku:

1) rezygnacji z zajmowanego stanowiska;

2) niespełniania któregokolwiek z warunków określonych w art. 7;

3) niewykonywania obowiązków z powodu choroby trwającej nieprzerwanie ponad 3 miesiące.

Jeśli brać pod uwagę pkt 2 art. 8, to chodzi tutaj o wymogi pełnienia funkcji szefa CBA (art. 7), tj.

1) posiadanie wyłącznie obywatelstwa polskiego;

2) korzystanie z pełni praw publicznych;

3) wykazywanie nieskazitelnej postawy moralnej, obywatelskiej i patriotycznej;

4) brak skazania za przestępstwo popełnione umyślnie ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;

5) spełnienie wymagania określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych w zakresie dostępu do informacji niejawnych o klauzuli tajności "ściśle tajne";

6) posiadanie wyższego wykształcenia;

7) brak współpracy z organami bezpieczeństwa państwa, wymienionych w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Jeśli bierze Pan pod uwagę przesłankę dotyczącą nieskazitelnej postawy moralnej, obywatelskiej i patriotycznej, to nie mam dobrych wieści. Prof. Stanisław Hoc i prof. Przemysław Szustakiewicz piszą w komentarzu, że zasadniczo nie ma Pan dowolności przy interpretacji tej przesłanki. Po pierwsze muszą istnieć konkretne zarzuty wobec szefa CBA, po drugie musi to nastąpić „niezwłocznie” po wyjściu na jaw określonych faktów, a po trzecie, że Pana decyzja może być przedmiotem oceny m. in. przez Trybunał Stanu. Podrzucam fragment.

Kadencja Andrzeja Stróżnego upływa 21 maja 2024 r.

Adw. Bartosz Lewandowski – rektor Collegium Intermarium