ORDO IURIS

Jesteśmy właśnie świadkami frontalnego ataku na wiarę i największy dla Polaków autorytet – św. Jana Pawła II. Pierwszym efektem ma być wywołanie w Polsce religijnej, kulturowej, cywilizacyjnej wojny domowej. Głównym celem – przekucie tej kampanii nienawiści i oszczerstw w paliwo polityczne na najbliższe wybory.

Prowokatorzy wciąż bezkarni

Na początku marca Sąd Rejonowy w Toruniu umorzył postępowanie przeciwko poseł Joannie Scheuring-Wielgus, która wkroczyła do jednego z toruńskich kościołów w czasie Mszy Świętej, stanęła przed ołtarzem i prezentowała proaborcyjne transparenty. Obrońcy posłanki chwalili decyzję sądu, przekonując, że… protest nie zakłócił Mszy Świętej. Oczywiście już przygotowujemy w imieniu proboszcza parafii zażalenie na błędną decyzję sądu.

Zachęceni tym wyrokiem, już dwa dni później aktywiści LGBT zakłócili Mszę Świętą w warszawskiej bazylice Świętego Krzyża. W trakcie Mszy położyli się krzyżem przed ołtarzem, przykryci flagami ruchu genderowego. Nie mieli jednak na celu pokornego wyrażenia skruchy za pedofilię w szeregach aktywistów LGBT. Swoim działaniem chcieli przekształcić przestrzeń sakralną kościoła w miejsce ideologicznych manifestacji.

Zaledwie tydzień później okazało się, że poznańska sędzia Joanna Knobel jest gotowa chronić jeszcze bardziej skandaliczne ekscesy. Ku zdziwieniu obserwatorów rozprawy, uniewinniła 32 osoby, które wtargnęły do katedry w Poznaniu. Krzycząc, machając transparentami i rozrzucając przed ołtarzem ulotki doprowadziły do tego, że proboszcz parafii katedralnej musiał przerwać Eucharystię.

Ta niebezpieczna linia orzeczenia prowadzi do wniosku, że można bezkarnie utrudniać sprawowanie kultu religijnego – tak katolikom, jak i wyznawcom innych religii. Te dwa orzeczenia łączy nie tylko lekceważenie dla konstytucyjnych gwarancji wolności religii, ale także zbieżność czasowa z bezprecedensowymi atakami na św. Jana Pawła II.

Stajemy w obronie Papieża Polaka

Uderzenie w dobre imię papieża zainicjowała książka biografa Donalda Tuska, Ekke Overbeeka – pełna selektywnie dobranych informacji i pisana pod sprzeczną ze znanymi faktami tezę, jakoby kard. Karol Wojtyła aktywnie ukrywał pedofili w archidiecezji krakowskiej. Książce sekundował – urągający zasadom rzetelności dziennikarskiej – materiał Macieja Gutowskiego w TVN. Obaj autorzy pomijają nie tylko znane dokumenty i oczywisty kontekst historyczny, ale dają wiarę zeznaniom wymuszonym na więźniach UB lub uzyskanym od agentów bezpieki, którzy nawet dla samych UB-eków nie byli wiarygodni.

Co więcej, jak wyjaśniałem w najnowszym odcinku opublikowanego na naszym kanale YouTube „Okna na front”, autorzy starali się przemycić odbiorcom sugestię, jakoby Karol Wojtyła był sam molestowany przez zasłużonego dla Polski i Polaków kard. Adama Sapiehę, co miałoby prowadzić do tolerowania przez niego podobnych aktów wśród księży. Trudno o bardziej obrzydliwy zestaw zniewag.

Gdy połączymy te fakty, dochodzimy do wniosku, że jesteśmy świadkami frontalnego ataku na wiarę i największy dla Polaków autorytet – św. Jana Pawła II. Pierwszym efektem ma być wywołanie w Polsce religijnej, kulturowej, cywilizacyjnej wojny domowej. Głównym celem – przekucie tej kampanii nienawiści i oszczerstw w paliwo polityczne na najbliższe wybory.

Dlatego wiedziałem, że musimy zareagować. Przygotowaliśmy internetowy apel w obronie św. Jana Pawła II, który w ciągu tygodnia podpisało ponad 50 000 Polaków. Swoje oświadczenie na ten temat wydała nasza uczelnia Collegium Intermarium. Kontynuujemy też procesy wszczęte w ramach Programu Ochrony Dobrego Imienia św. Jana Pawła II i bł. kard. Stefana Wyszyńskiego.

Vademecum katolika

Wreszcie, postanowiliśmy dostarczyć wszystkich wierzącym przystępne i skuteczne narzędzie obrony ich praw. Przygotowaliśmy „Vademecum katolika”,  czyli stronę internetową pełną porad prawnych, które przydadzą się każdemu katolikowi, którego prawa są naruszane. Znalazł się tam poradnik dla świadków ataków na symbole religijne i miejsca kultu, poradnik dotyczący wolności sumienia i wyznania w miejscu pracy, poradnik dla kapelanów służby zdrowia oraz poradniki dla rodziców i nauczycieli dotyczące ich praw w systemie edukacji. Uzupełniamy ten komplet poradnikiem dla rodziców na temat pochówku dzieci utraconych przed narodzeniem. Na stronie znajduje się też szereg analiz i opinii prawnych.

Przedwyborcze napięcie stało się dla wielu polityków okazją do populistycznych ataków na osoby wierzące, ich prawa i największe świętości. Wciąż pamiętamy słowa Sławomira Nitrasa o „opiłowywaniu katolików z przywilejów”, a niedawno Donald Tusk posłużył się tym samym tonem, nazywając Kościół „przedsiębiorstwem” i wzywając do usunięcia religii ze szkół.

Poradniki i analizy udostępnione na stronie „Vademecum katolika” nie tylko dowodzą, że postulaty dyskryminacji katolików są bezprawne, ale też pozwalają w łatwy sposób odnaleźć recepty obrony praw osób wierzących.

Prawo stoi po naszej stronie

W tym trudnym czasie pojawiły się także dowody na to, że można skutecznie opierać się atakom na wiarę. Dzięki naszemu zaangażowaniu, warszawski Sąd Rejonowy nie umorzył postępowania w sprawie Adam D. „Nergala”, który upubliczniał zdjęcia profanowanego obrazu Matki Boskiej. Ta sprawa doskonale pokazuje jak ważna jest nasza konsekwencja, bo początkowo prokuratura odmówiła wszczęcia dochodzenia, twierdząc, że na zdjęciu nie można rozpoznać wizerunku Matki Boskiej, bo… jej twarz jest przydeptana butem. Dzięki systematycznej aktywności naszych prawników, 29 maja Nergal będzie musiał odpowiedzieć za swój czyn przed sądem. Jeszcze w marcu sąd ma natomiast rozpoznać nasze zażalenie w sprawie umorzenia postępowania dotyczącego bluźnierczego spektaklu „Klątwa”.

Nadzieję niesie także obywatelska inicjatywa ustawodawcza „W obronie chrześcijan”. W ostatnich dniach uczestniczyłem w posiedzeniu sejmowej podkomisji, podczas której zgłoszono i przyjęto szereg poprawek, które wyczerpują uwagi Instytutu Ordo Iuris i zapewniają skuteczność ochrony praw wierzących. Liczymy na to, że Sejm niezwłocznie przyjmie ustawę, która postawi tamę aktom wandalizmu i nienawiści oraz zakłócaniu Mszy Świętych.

Dlatego wierzę, że choć opluwanie katolików i ich największych świętości staje się już w Polsce swoistą modą, a sądy często nie reagują jak powinny, to nasz wysiłek przynosi zmianę sytuacji.

Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris

Realizując „kamienie milowe” KPO, kolejne polskie miasta wprowadzają tzw. Strefy Czystego Transportu, w ramach których zakazuje się wjeżdżania do miasta lub wyznaczonych obszarów właścicielom samochodów, które nie spełniają coraz bardziej wyśrubowanych norm w zakresie emisji spalin. Brakuje przy tym włączeń dla osób uboższych oraz dla chorych przybywających z całego województwa do miejskich szpitali onkologicznych. Brakuje też zwykłej analizy, w jakim stopniu auta przyczyniają się dzisiaj do pogorszenia stanu powietrza w metropoliach.

Ochrona środowiska kosztem człowieka?

W polskich mediach szerokim echem odbił się raport przygotowany dla organizacji C-40, która zrzesza największe miasta świata, w tym Warszawę. Czytamy w nim, że w imię walki ze zmianami klimatu należy do 2030 r. drastycznie ograniczyć konsumpcję mięsa i nabiału, dostęp do prywatnych samochodów, zakupy ubrań i loty samolotem.

Ktokolwiek poddaje krytyce te oderwane od rzeczywistości plany, zostaje napiętnowany jako wróg ochrony środowiska i egoistyczny zwolennik kopcących kominów. A przecież nie o to chodzi. Rzecz w tym, by dbałość o otaczający nas świat nie traciła z pola widzenia człowieka. Nic lepiej nie oddaje tradycyjnego i racjonalnego podejścia do ochrony środowiska, niż pragnienie przekazania swojego gospodarstwa, swojego sąsiedztwa, kraju i całego świata w niepogorszonym stanie kolejnym pokoleniom. Jednak, aby to było możliwe, nie można tych kolejnych pokoleń eksterminować w imię… ochrony środowiska.

Tymczasem programom pozornej dbałości o środowisko towarzyszy zdecydowana propaganda antynatalistyczna. Badacze ze szwedzkiego Uniwersytetu z Lund i kanadyjskiego uniwersytetu w Vancouver już policzyli, że jedno dziecko mniej to 58,6 ton CO2 mniej każdego roku, podczas gdy rezygnacja z samochodu to tylko 2,4 tony CO2 mniej, a wykreślenie z diety mięsa to tylko 0,82 tony CO2 rocznie mniej. Podpowiedź jest oczywista…

Jednocześnie inicjatorzy radykalnych, globalnych projektów środowiskowych wprost przyznają, że ich ograniczenia nie dotyczą. Bill Gates, ojciec czwórki dzieci i promotor aborcji w Afryce, zapytany przez BBC, czy nie powinien zrezygnować z latania prywatnymi odrzutowcami, z rozbrajającą szczerością odpowiedział, że „nie jest częścią problemu”, a „częścią rozwiązania”, bo przeznacza miliardy na ekologiczne technologie. Bogatym wolno więcej…

W podobnym tonie wypowiedział się poseł Platformy Obywatelskiej Sławomir Nitras, który został zapytany o to, czy w kontekście raportu C-40 nie powinien ograniczyć liczby lotów samolotem, których tylko w latach 2019-2020 odbył ponad 260. Nitras odpowiedział, że „lata do pracy”, bo „traktuje swoje obowiązki bardzo poważnie”.

Kraków i Warszawa uderzają w kierowców

My, czyli reszta społeczeństwa, mamy nie tylko ograniczyć swoje „nikomu nie potrzebne” podróże samolotami, ale nawet… samochodami. Realizując „kamienie milowe” KPO, kolejne polskie miasta wprowadzają tzw. Strefy Czystego Transportu, w ramach których zakazuje się wjeżdżania do miasta lub wyznaczonych obszarów właścicielom samochodów, które nie spełniają coraz bardziej wyśrubowanych norm w zakresie emisji spalin. Brakuje przy tym włączeń dla osób uboższych oraz dla chorych przybywających z całego województwa do miejskich szpitali onkologicznych. Brakuje też zwykłej analizy, w jakim stopniu auta przyczyniają się dzisiaj do pogorszenia stanu powietrza w metropoliach.

Obecnie trwają konsultacje takiego projektu w Warszawie. Przygotowaliśmy opinię prawną, w której wykazaliśmy, że proponowane przez władze miasta rozwiązania stanowią nadmierną ingerencję w konstytucyjne prawa i wolności Polaków, w tym prawo własności. Wcześniej zainterweniowaliśmy w Krakowie, gdzie Rada Miasta podjęła analogiczną uchwałę, ustanawiając na terenie całego miasta Strefę Czystego Transportu od 1 lipca 2024 r. Z doniesień medialnych wynika, że wojewoda rozważa zaskarżenie uchwały do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie.

Chcąc uświadomić Polakom skalę zagrożeń, we współpracy z Ośrodkiem Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego, przygotowujemy raport poświęcony konsekwencjom wprowadzenia Stref Czystego Transportu dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Strefy Czystego Transportu nie są jednak autorskimi pomysłami władz Warszawy czy Krakowa. Wdrożenie stref w każdym polskim mieście powyżej 100 tys. mieszkańców przewiduje polski Krajowy Plan Odbudowy. Tym samym dotyczyłoby to ponad 40 polskich miast. A tak naprawdę całej Polski. Niemal każdy Polak odwiedza regularnie takie miasta. Więc de facto wszyscy zostaniemy zmuszeni do wymiany swoich starych samochodów. Swoją drogą, nikt nie policzył szkód środowiskowych wymuszonego złomowania setek tysięcy „sprawnych, ale bezprawnych” aut.

Sukces w walce z internetową inwigilacją

Czy europejscy i globalni decydenci naprawdę nie są świadomi skutków swoich działań? Wiele wskazuje na to, że doskonale wiedzą, co robią. Już w 2016 roku duńska polityk socjaldemokratyczna Ida Auken przygotowała na potrzeby Światowego Forum Ekonomicznego w Davos esej pod tytułem „Witamy w 2030: nie mam nic, nie mam prywatności, a życie nigdy nie było lepsze”. Opisała w nim życie w mieście, w którym nikt nic nie posiada na własność, a każdy jest nieustannie obserwowany przez monitoring, w rezultacie czego prywatność nie istnieje. To, co nam w Polsce wydaje się utopią i marginalnym szaleństwem, wśród socjalistycznych elit wielu krajów jest uznanym programem społecznym. Problem polega na tym, że te zagraniczne elity chcą i Polsce narzucić swoje pomysły.

Nie tylko zatem własność, ale także prywatność i wolność muszą zostać ograniczone, by nadzorować wszystkich obywateli. Te zapowiedzi drastycznego ograniczania naszej prywatności są już realizowane. Nasi eksperci uczestniczą w pracach legislacyjnych nad projektem ustawy dostosowującej polskie prawo telekomunikacyjne do przepisów dyrektywy UE z 2018 roku. Złożona przez naszych prawników analiza przyczyniła się do usunięcia z projektu przepisów, które poszerzały uprawnienia służb specjalnych w zakresie inwigilacji internetu.

W historii było już wielu, którzy sądzili, że odnaleźli receptę na uczynienie świata rajem na ziemi. Czas pokazał, że nie tylko nie mieli oni racji, ale realizacja ich pomysłów doprowadzała do głodu czy recesji gospodarczej i związanej z nią nędzy milionów. Obserwujemy aktualnie próbę realizacji kolejnej eksperymentalnej wizji uczynienia ludzi szczęśliwszymi wbrew zdrowemu rozsądkowi i praktycznym doświadczeniom, które na przestrzeni wielu lat historii były udziałem szeregu narodów, w tym naszego. Ofiarą tych starań pada też racjonalna ochrona środowiska.

Aby uchronić Polskę przed ograniczeniami własności, wolności, prywatności, odrzucić propagandę antynatalistyczną i podkreślić rolę rodziny i tożsamości narodowej w zdrowej dbałości o środowisko, zorganizujemy serię seminariów eksperckich poświęconych konkretnym, lokalnym konsekwencjom globalnych postulatów. Końcowym rezultatem tego projektu będzie raport, w którym kompleksowo zaprezentujemy te zagadnienia.

Świat, który chcą nam zbudować globaliści, będzie rzeczywistością zdominowaną przez ponadnarodowe korporacje, które nie raz pokazały, że stoją po stronie radykalnych ideologów traktujących chrześcijaństwo i tradycję jako wrogów. Jeśli pozostaniemy bierni, wkrótce stracimy możliwość skutecznego oporu wobec uderzających w życie, małżeństwo, rodzinę, wiarę czy wolność postulatów.

Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris

Rozważając, czy jako kraj mamy obowiązek realizowania ponadnarodowych strategii edukacyjnych, na początku warto przypomnieć, jakie są źródła prawa powszechnie obowiązującego w Polsce. Art. 87 Konstytucji RP wymienia tu Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia (ust. 1), a także akty prawa miejscowego, które obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły (ust. 2). W wyjątkowych sytuacjach, wskazanych w art. 234 Konstytucji, Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów może również wydawać rozporządzenia z mocą ustawy.

Uzupełnieniem powyższej regulacji jest art. 9 Konstytucji RP, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. W kontekście powyższych regulacji może pojawić się pytanie o status tych umów międzynarodowych, których Polska jest stroną, ale które nie zostały ratyfikowane. Otóż przyjmuje się, że tego rodzaju umowy nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego i nie mogą przyznawać praw jednostkom ani nakładać na nie obowiązków, ale wiążą państwo w stosunkach zewnętrznych i niekiedy – w zależności od ich materii – wymagają wykonania w prawie krajowym[1].

Wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej, również prawo wspólnotowe stało się częścią obowiązującego w Polsce porządku prawnego. Potwierdzeniem tego jest, obok wspomnianego art. 9, również art. 91 ust. 3 Konstytucji RP, zgodnie z którym: jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Prawo unijne można podzielić na tzw. prawo pierwotne (w szczególności traktaty określające ramy funkcjonowania Unii Europejskiej) oraz prawo wtórne, do którego zaliczamy m.in. rozporządzenia, dyrektywy i decyzje. Powyższe akty należą do prawa o charakterze wiążącym. Z kolei zalecenia i opinie mają charakter prawnie niewiążący i określane są jako soflt law. Do tej kategorii aktów prawnie niewiążących, co do zasady, zaliczyć można również m.in. rezolucje przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.

Należy jednak zaznaczyć, że również akty prawnie niewiążące mogą mieć znaczenie przy stosowaniu i wykładni prawa. Ponadto w sposób pośredni mogą one wpływać na kształtowanie norm zwyczajowych, które również stanowią jedno ze źródeł prawa międzynarodowego.

Aby powstała norma prawa zwyczajowego, muszą zaistnieć dwa elementy: praktyka, tj. trwałe i powszechne postępowanie państw w określony sposób oraz tzw. opinio iuris, czyli przeświadczenie, że określona praktyka stanowi wykonywanie obowiązującego prawa. Warto jednak podkreślić, że jeżeli dane państwo konsekwentnie sprzeciwia się tworzeniu normy zwyczajowej, to choćby norma taka powstała, państwo wyrażające sprzeciw może uchylić się od obowiązku jej stosowania.

Na zakończenie tej krótkiej i niewyczerpującej prezentacji systemu źródeł prawa obowiązującego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej należy dodać, że prawo unijne oraz umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie, mają pierwszeństwo przed prawem krajowym o randze niższym niż Konstytucja, w tym również przed polskimi ustawami. Natomiast, co warte podkreślenia, na szczycie hierarchii źródeł prawa obowiązującego na terenie RP stoi Konstytucja. Wynika to wprost z art. 8 ust. 1 ustawy zasadniczej, który stanowi, iż Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Jest tak niezależnie od prezentowanych niekiedy poglądów, wg których prawo Unii Europejskiej ma pierwszeństwo również przed prawem zapisanym w konstytucjach poszczególnych krajów członkowskich. Potwierdzeniem zasady nadrzędności Konstytucji jest wyrok polskiego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2005 r. K 18/04, oceniający zgodność traktatu akcesyjnego Polski do UE z postanowieniami Konstytucji RP, w którym stwierdzono m.in.: Konstytucja pozostaje zatem – z racji swej szczególnej mocy - "prawem najwyższym Rzeczypospolitej Polskiej" w stosunku do wszystkich wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych. Dotyczy to także ratyfikowanych umów międzynarodowych o przekazaniu kompetencji "w niektórych sprawach". Z racji wynikającej z art. 8 ust. 1 Konstytucji nadrzędności mocy prawnej korzysta ona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z pierwszeństwa obowiązywania i stosowania (…). Kolizja nrom unijnych z normami wynikającymi z Konstytucji RP nie może być w polskim systemie prawnym w żadnym razie rozwiązywana przez uznanie nadrzędności normy wspólnotowej w relacji do normy konstytucyjnej. Nie mogłaby też prowadzić do utraty mocy obowiązującej normy konstytucyjnej i zastąpienia jej normą wspólnotową ani do ograniczenia zakresu stosowania tej normy do obszaru, który nie został objęty regulacją prawa wspólnotowego. W takiej sytuacji do polskiego ustawodawcy należałoby podjęcie decyzji albo o zmianie Konstytucji, albo o spowodowaniu zmian w regulacjach wspólnotowych, albo - ostatecznie - decyzji o wystąpieniu z Unii Europejskiej. Decyzję tę winien podjąć suweren, którym jest Naród Polski, lub organ władzy państwowej, który w zgodzie z Konstytucją może Naród reprezentować.

Poczynione wyżej uwagi są potrzebne, by podjąć dalsze rozważania, w związku z postawionym w tytule niniejszego artykułu pytaniem, w kontekście planowanej przez Ministerstwo Nauki i Edukacji reformy systemu edukacji, związanej z wdrażaniem modelu edukacji włączającej.

Możliwe skutki wdrażania edukacji włączającej

Jednym z głównych celów edukacji włączającej jest zrównanie sytuacji osób niepełnosprawnych z pozostałą częścią społeczeństwa. Niekoniecznie jednak koncepcja, wg której dzieci z niepełnosprawnością, w tym również niepełnosprawnością w stopniu głębokim, miałyby uczyć się w jednej grupie z osobami w pełni sprawnymi, będzie korzystna zarówno dla jednych jak i drugich. Bardzo możliwe, że uczniowie niepełnosprawni będą czuli się wyobcowani w znacząco liczniejszej grupie osób w pełni sprawnych. Dodatkowo mogą być narażeni na różne przejawy przemocy, choćby słownej, co może pozostawić trwały ślad w ich psychice. Z kolei w przypadku osób w pełni sprawnych, istnieją poważne obawy, że tego rodzaju zmiany wpłyną na poziom nauczania. Tymczasem art. 70 ust. 4 Konstytucji RP stanowi o potrzebie zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia. Nie powinno budzić wątpliwości, że w przepisie tym chodzi o dostęp do edukacji o wysokiej jakości. Doprowadzenie do sytuacji, w której doszłoby do faktycznego obniżenia poziomu edukacji dla osób w pełni sprawnych, stałoby w sprzeczności zarówno z przywołanym art. 70 ust. 4 Konstytucji, jak również z jej art. 32. ust 1 wyrażającym zasadę równego traktowania przez władze publiczne. Jak zaś wskazano we wstępie, Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

Zobowiązania wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej

Wspomnianą reformę MEiN tłumaczy m.in. międzynarodowymi zobowiązaniami Polski, w tym również na szczeblu Unii Europejskiej. W pierwszej kolejności wypada zauważyć, że działania instytucji unijnych, w tym Komisji Europejskiej oraz Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej, w dziedzinie edukacji, nie mają charakteru wiążącego, podobnie jak wydawane przez nie dokumenty (np. w formie komunikatów), tudzież akty prawne takie jak opinie czy zalecenia. Powyższe wynika bezpośrednio z Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który jako jeden z traktatów założycielskich, znajduje się na szczycie hierarchii źródeł prawa unijnego. Otóż art. 165 ust. 1 TFUE stanowi: Unia przyczynia się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości, poprzez zachęcanie do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz, jeśli jest to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności, w pełni szanując odpowiedzialność Państw Członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodność kulturową i językową. Przepis ten jednoznacznie stanowi zatem, że organizacja systemów oświaty leży w wyłącznej gestii państw członkowskich. Potwierdzeniem tego jest dalsza część art. 165, w którego ust. 4 czytamy: Aby przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule: Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, przyjmują środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich. Warto zwrócić uwagę na fragment stanowiący o „wyłączeniu jakiejkolwiek harmonizacji”, która normalnie odbywa się poprzez wydawanie aktów prawnych o charakterze powszechnie wiążącym w postaci dyrektyw, względnie rozporządzeń. Oznacza to, że ewentualne dyspozycje płynące z gremiów unijnych nie mogą mieć charakteru prawnie wiążącego.

Treść art. 165 TFUE stanowi niezwykle istotny argument na wypadek sytuacji, w której instytucje unijne jednostronnie próbowałyby narzucać krajom członkowskim określone rozwiązania w dziedzinie edukacji, zarówno co do treści nauczania jak również organizacji oraz funkcjonowania systemu szkolnictwa.

Zobowiązania wynikające z prawa międzynarodowego

Zagadnienia związane edukacją podjęte zostały również w wiążących Rzeczpospolitą Polską regulacjach prawa międzynarodowego na szczeblu „pozaunijnym”. Wymienić wypada tu w szczególności Konwencję o Prawach Dziecka, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1989 r. oraz Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych z 2006 r. Wspomnieć również należy o rezolucji przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne w dniu 25 września 2015 r. pt. Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, w której postuluje się m.in. tworzenie nowych i ulepszanie stanu istniejących już placówek edukacyjnych, które powinny uwzględniać potrzeby dzieci, osób niepełnosprawnych i różnice płci, a także zapewniać bezpieczne, wolne od przemocy, efektywne i sprzyjające „włączeniu społecznemu” środowisko nauczania dla wszystkich.

Przywołane regulacje międzynarodowe w mniej lub bardziej szczegółowy sposób wskazują na potrzebę uwzględniania potrzeb równego traktowania i zapobiegania dyskryminacji osób niepełnosprawnych w dziedzinie edukacji. Niektóre z nich wprost posługują się pojęciem „włączającego systemu kształcenia”, jak np. przywołana Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (art. 24). Niemniej żadna z nich nie definiuje jednoznacznie pojęcia: „edukacja włączająca”, „włączający system kształcenia”, czy też „system edukacji włączającej”. W szczególności nie wynika z nich, że państwa zobowiązują się do likwidacji szkół specjalnych na rzecz nauczania wszystkich uczniów razem, niezależnie od posiadania lub nieposiadania niepełnosprawności. Co więcej, Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, definiując pojęcie „dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność” wskazuje, że jednym z przejawów takiej dyskryminacji jest „odmowa racjonalnego usprawnienia”. Z kolei „racjonalne usprawnienie” oznacza – zgodnie z definicją zamieszczoną w art. 2 Konwencji – konieczne i odpowiednie zmiany i dostosowania, nie nakładające nieproporcjonalnego lub nadmiernego obciążenia, jeśli jest to potrzebne w konkretnym przypadku, w celu zapewnienia osobom niepełnosprawnym możliwości korzystania z wszelkich praw człowieka i podstawowych wolności oraz ich wykonywania na zasadzie równości z innymi osobami. Wobec powyższego można wyciągnąć wniosek, że skoro przejawem dyskryminacji jest odmowa racjonalnego usprawnienia, to a contrario takiej dyskryminacji nie będzie stanowił brak nieracjonalnego usprawnienia, np. ze względu nieproporcjonalne lub nadmierne obciążenia (koszty), związane z diametralną reorganizacją systemu oświaty, połączoną choćby z dostosowaniem wszystkich szkół powszechnych, pod względem zarówno architektonicznym, jak również pod względem posiadania odpowiedniej kadry pedagogicznej, do potrzeb uczniów zmagających się niepełnosprawnością również w stopniu głębokim.

Brak legalnej definicji pojęć, mających kluczowe znaczenie dla kierunku zmian w edukacji, stwarza szerokie pole do ich interpretacji oraz możliwość ukształtowania określonej praktyki, która może przekształcić się w normę prawa zwyczajowego. Dlatego tak ważny jest sposób zachowania się przedstawicieli i organów państwa w tej kwestii oraz zajmowanie jednoznacznego stanowiska. Zachowanie biernej postawy wobec formułowanych postulatów mających charakter opinii czy zaleceń, może być odebrane jako ich milcząca akceptacja.

r. pr. Marek Puzio - analityk Centrum Prawa i Polityki Rodzinnej Ordo Iuris

Powyższy artykuł ukazał się w styczniowym wydaniu miesięcznika „WPIS” nr 1(147) z 2023 r., wydawnictwa Biały Kruk sp. z o.o.