Dalsze kroki WHO w kierunku zdefiniowania "traktatu antypandemicznego": projekt roboczy już opublikowany

Adobe Stock

• Międzyrządowy Organ Negocjacyjny (INB) zakończył właśnie w Genewie drugą sesję mającą na celu omówienie projektu tzw. ,,traktatu antypandemicznego". 

• WHO przygotowała roboczy projekt traktatu, który państwa członkowskie omawiały w Genewie.

• Projekt przewiduje uznanie „centralnej roli WHO w zakresie zapobiegania, gotowości i reagowania na pandemie jako organu kierującego i koordynującego na poziomie międzynarodowym, zwołującego i generującego dowody naukowe”.

• Dyskusja poświęcona temu, czy traktat powinien być wiążący czy niewiążący - nie była transmitowana przez INB dla publiczności.

• Do listopada 2022 r. prezydium INB opracuje kolejny projekt roboczy, na podstawie dodatkowych wkładów przekazanych przez państwa członkowskie i rozpoczną się oficjalne negocjacje.

• Zgodnie z założeniami INB, traktat powinien zostać przyjęty do końca maja 2024 roku.

ROBOCZY PROJEKT TRAKTATU - LINK

W dniach 18-22 lipca 2022 r. w Genewie odbyła się druga sesja Międzyrządowego Organu Negocjacyjnego, powołanego w celu opracowania międzynarodowego instrumentu koordynacji ochrony zdrowia na świecie pod przewodnictwem Światowej Organizacji Zdrowia.

Podczas posiedzenia, które odbyło się w Genewie, dyskusja państw członkowskich rozpoczęła się od przeanalizowania roboczego projektu nakreślonego na podstawie wkładu zebranego wcześniej od państw i podmiotów prywatnych dopuszczonych do prac INB. Przede wszystkim analizowany projekt nakreśla zbiór ogólnych zasad, którymi powinien inspirować się traktat i jakie postanowienia powinien zawierać. Wizja, która przyświeca całemu dokumentowi jest silnie skoncentrowana na ,,poszanowaniu praw człowieka, solidarności i sprawiedliwości", które w międzynarodowym krajobrazie prawnym niejednokrotnie stanowiły pojęcia ogólne, interpretowane w tak szerokim sensie, że obejmowały zabezpieczenia nieuznawane w konwencji międzynarodowej (np. prawo do aborcji).

Kolejną ogólną i nieostrą zasadą ustanowioną w umowie, a uznaną za kluczową dla osiągnięcia wskazanych celów, jest tzw. "prawo do zdrowia", które należy rozumieć - jak pisze prezydium INB - ,,jako stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego". Opisane ,,prawo do zdrowia" należy rozpatrywać w świetle Celów Zrównoważonego Rozwoju - do których należy powszechny dostęp do aborcji - oraz zasady ,,równości płci" jako punkt wyjścia dla skutecznej struktury zapobiegania i gotowości do zarządzania skutkami pandemii. Na ten temat projekt roboczy stwierdza, że: ,,Zapobieganie pandemiom, gotowość i reagowanie na nie będzie uwzględniać specyficzne potrzeby kobiet i dziewcząt, przy zastosowaniu podejścia ukierunkowanego na dany kraj, reagującego na płeć, partycypacyjnego i w pełni przejrzystego". 

Po początkowym uznaniu suwerenności państw w sprawach zdrowia publicznego, w projekcie uzgodniono uznanie centralnej roli WHO w zakresie zapobiegania pandemii, gotowości i reagowania jako organu kierującego i koordynującego na szczeblu międzynarodowym, zwołującego posiedzenia i generującego dowody naukowe. W tym samym kontekście projekt roboczy mówi o ,,środkach mających na celu ustanowienie, regularne uaktualnianie i rozszerzenie wdrażania globalnego mechanizmu wzajemnej oceny w celu oceny krajowych, regionalnych i globalnych zdolności i luk w zakresie gotowości, poprzez łączenie narodów w celu wspierania podejścia obejmującego całość rządów".

Kolejnym punktem krytycznym projektu omawianego przez państwa podczas drugiej sesji wznowionej jest punkt 13. dotyczący ,,Umiejętności radzenia sobie z pandemią i zdrowiem publicznym". W punkcie tym stwierdza się, że ,,znajomość zagadnień związanych ze zdrowiem publicznym i pandemią oraz zwalczanie fałszywych, wprowadzających w błąd lub dezinformujących informacji są kluczowymi elementami osiągnięcia i utrzymania celu instrumentu międzynarodowego, który ma zostać przyjęty. W tym punkcie, przy opracowywaniu międzynarodowych, regionalnych lub krajowych środków legislacyjnych, administracyjnych, technicznych i/lub innych środków służących zapobieganiu pandemii, Państwa Członkowskie powinny wziąć pod uwagę środki przeciwdziałania ,,dezinformacji, dezinformacji i fałszywym wiadomościom, jak również promować i ułatwiać programy edukacyjne i uświadamiające społeczeństwo na temat pandemii". Zgodnie z brzmieniem tekstu, państwa powinny ponadto zaangażować się w opracowanie środków mających na celu ,,zaprojektowanie komunikacji i przekazów dla społeczeństwa". 

Podczas sesji, delegacje przekazały wiele uwag na temat treści porozumienia, przy czym prawie wszystkie zgodziły się na silniejsze skoncentrowanie się na prawach człowieka i sprawiedliwości. Wśród zainteresowanych stron, które zabrały głos, Gavi Alliance i Women in Global Health podkreśliły potrzebę poszanowania równości płci - wszystkich płci, powiedziała rzeczniczka Women in Global Health - w celu włączenia tej zasady do wszystkich postanowień. Jeśli chodzi o wiążący lub niewiążący charakter umowy - dyskusja na ten temat nie była transmitowana przez INB. Natomiast w przemówieniu podsumowującym całą Sesję dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, Dyrektor Generalny WHO skierował do uczestników słowa: ,,wiążący charakter instrumentu jest bardzo ważny i to jest to, co zdecydowaliście". Zakłada się zatem, że państwa zawarły porozumienie, aby porozumienie przyjąć na mocy art. 19 lub 21 Konstytucji WHO.

Agenda uzgodniona przez poszczególne delegacje na koniec spotkania przewiduje jako kolejne etapy prac: przedłożenie dalszych wkładów przez zainteresowane strony i państwa członkowskie do 15 września, rozpoczęcie konsultacji regionalnych od 22 sierpnia do 28 października, drugą sesję wysłuchań publicznych z udziałem wszystkich zainteresowanych stron pod koniec września oraz opracowanie projektu traktatu w listopadzie przed trzecim posiedzeniem INB od 5 do 7 grudnia 2022 r. Oczekuje się, że umowa międzynarodowa zostanie przyjęta w maju 2024 roku.