Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

PL | EN
Facebook Twitter Youtube

Opinia o projekcie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny. Dotyczy art. 152

Data publikacji: 23.12.2020

 

 

  1. Wniesiony przez grupę posłów na Sejm RP z Lewicy, reprezentowanych przez Panią Magdalenę Biejat projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny[1] nowelizujący treść art. 152 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny[2], w zakresie w jakim stanowi, że nie stanowi przestępstwa przerwanie ciąży za zgodą kobiety ciężarnej do upłynięcia 12 tygodnia od jej rozpoczęcia [projektowany § 4], jak również w zakresie w jakim stanowi, że nie podlega karze osoba przerywająca ciążę jeżeli badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu narusza postanowienia Konstytucji RP[3].
  2. Art. 8 ust. 1 Konstytucji RP stanowi: „Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej”. Trybunał Konstytucyjny potwierdził, że „Konstytucja uchwalona w szczególnej procedurze przez Zgromadzenie Narodowe oraz zatwierdzona w referendum przez Naród wyznacza organom państwa i innym podmiotom prawa reguły postępowania, określając ich wolności, prawa i obowiązki względem siebie, a także podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej. Daje ona także wyraz porządkowi zasad i wartości, który musi być uwzględniany w procesie stanowienia i stosowania prawa. Nie może być zatem traktowana jako polityczna deklaracja czy manifest programowy”[4].
  3. Zgodnie z art. 30 Konstytucji RP „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”. Trybunał Konstytucyjny potwierdzał w swoich orzeczeniach, że zasadę godności człowieka należy postrzegać przez pryzmat wymogu ochrony życia ludzkiego[5]. W myśl art. 38 Konstytucji RP „Rzeczypospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia”. W literaturze podkreśla się, że „[k]onstytucyjne pojęcie «człowiek», zawarte zarówno w art. 38, jak i w art. 30 Konstytucji RP, obejmuje każdą istotę posiadającą genom ludzki, niezależnie od etapu rozwoju (zob. L. Bosek, Gwarancje godności, s. 165–166; J. Haberko, Cywilnoprawna ochrona dziecka, s. 44; M. Królikowski, Problem interpretacji, s. 177; A. Zoll, Opinia prawna, s. 103; M. Żelichowski, Podmiotowość prawna człowieka, s. 108–109). […] W związku z powyższym konstytucyjne pojęcie "człowiek" lub "każdy człowiek" obejmuje wszystkie istoty ludzkie na każdym etapie rozwoju, w tym w okresie prenatalnym (zob. A. Bałaban, Opinia, s. 114; L. Bosek, Opinia prawna, 2007, s. 77 i 80; tenże, W sprawie projektu nowelizacji, s. 143; tenże, Roszczenia wrongful life, s. 40; tenże, Modele regulacyjne, s. 161; M. Granat, Opinia, 2004, s. 142–143; J. Haberko, Cywilnoprawna ochro- na dziecka, s. 49; G. Kowalski, Warunki dopuszczalności przerywania ciąży, s. 204–205; L.K. Paprzycki, Istota ludzka, s. 8; P. Sarnecki, Opinia w sprawie, s. 152; T. Smyczyński, Opinia prawna, s. 18; K. Wojtyczek, Ochrona godności człowieka, s. 205–206; W. Wróbel, Opinia prawna o poselskim projekcie, s. 21; tenże, Opinia prawna odnosząca się do pytań, s. 25; W. Wróbel, Konstytucyjne gwarancje ochrony życia, s. 29; M. Żelichowski, Podmiotowość prawna człowieka, s. 121). Gwarancjami wynikającymi z art. 38 Konstytucji RP objęty jest każdy człowiek w każdej fazie rozwoju (życia), w szczególności niezależnie od tego, czy rozpoczęcie życia nastąpiło w drodze naturalnego poczęcia, czy też sztucznego zapłodnienia (zob. A. Zoll, Opinia prawna, s. 103)”[6].
  4. W wyroku z 22 stycznia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził ponadto, że na państwie ciąży obowiązek podejmowania pozytywnych działań, które będą zmniejszały lub eliminowały zagrożenie życia ludzkiego[7]. Na gruncie licznego – w tym zakresie – orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego jest potwierdzone, że intencją ustrojodawcy było rozciągnięcie ochrony życia na wszystkich ludzi, w tym również tych, którzy znajdują się na prenatalnym etapie rozwoju[8].
  5. Należy również zauważyć, że w historycznym orzeczeniu z 28 maja 1997 r., sygn. akt K 26/96 Trybunał Konstytucyjny – w braku przepisu odnoszącego się bezpośrednio do ochrony życia ludzkiego w ówczesnych przepisach konstytucyjnych – wywiódł ochronę życia ludzkiego, w tym życia na prenatalnym etapie rozwoju, z zasady demokratycznego państwa prawnego. Demokratyczne państwo prawne to takie, które opiera się na poszanowaniu podmiotowości człowieka, w szczególności poprzez zapewnienie ochrony jego życia oraz godności. Po wejściu w życie Konstytucji RP z 1997 r. teza ta została wyraźnie podtrzymana w judykacie Trybunału Konstytucyjnego z 30 września 2008 r., w którym skonstatowano, że „zdecydowanie nieakceptowane w demokratycznym państwie prawnym, realizującym zasady sprawiedliwości społecznej i chroniącym życie oraz niezbywalną godność człowieka, byłoby ograniczenie prawnej ochrony życia człowieka w celu ochrony dóbr lokujących się niżej w hierarchii konstytucyjnej, np. własności i innych praw majątkowych, moralności publicznej, ochrony środowiska czy nawet zdrowia innych ludzi”[9].
  6. Mając również na uwadze ostatni – wciąż nieopublikowany - wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r., sygn. K 1/20, na podstawie którego orzeczono niezgodność z art. 38 w związku z art. 30 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży[10], stwierdzić należy, że proponowane w opiniowanym projekcie rozwiązania są sprzeczne z Konstytucją RP. Zapewnienie prawnej ochrony życia ludzkiego nie może być jedynie pozorne, ograniczając się do potwierdzenia bezprawnego, aczkolwiek niekaralnego charakteru działań zmierzających do pozbawienia człowieka życia. Realna ochrona obejmować musi również karalność tych czynów, które skutkują zabiciem człowieka – w tym również człowieka w prenatalnej fazie rozwoju. Ochronę taką zapewnia art. 152 Kodeksu karnego, którego zmiana – według opiniowanego projektu ustawy – doprowadziłaby do uczynienia ochrony życia dziecka poczętego (zawsze do 12 tygodnia ciąży) wyłącznie iluzoryczną. Z tych samych względów zasadnicze wątpliwości budzi obniżenie wymiaru kary w przypadku czynu z § 1 art. 152 Kodeksu karnego (surowsza kara groziłaby za znęcanie się nad zwierzętami) oraz skreślenie § 2 w art. 152, w którym penalizacji podlega czynność sprawcza polegająca na udzieleniu pomocy kobiecie ciężarnej w przerywaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłanianie.
  7. Warto zaznaczyć, że akty prawa międzynarodowego również nie różnicują zakresu ochrony życia ludzkiego w fazie pre- i postnatalnej. M.in. art. 3 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r.[11] traktuje, że każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby. Z kolei Art. 6 ust. 1 zd. pierwsze Międzynarodowego Paktu Praw Politycznych i Obywatelskich z 16 grudnia 1966 r.[12] przyjmuje, że „każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia”.
 
 

[1] Projekt dostępny pod adresem internetowym: http://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/Projekty/9-020-299-2020/$file/9-020-299-2020.pdf (dostęp: 15 grudnia 2020 r.).

[2] Dz. U. z 2020 r. poz. 1444.

[3] W orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wprost wskazywał, że aborcja nie jest prawem wynikającym z Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności; nie istnieje prawo do aborcji albo do jej wykonania; zob.: wyrok ETPCz z 26 października 2004 r. w sprawie Silva Monteiro Martins Ribeiro przeciwko Portugalii, skarga nr 16471/02; wyrok ETPCz z 5 października 1988 r. w sprawie Jean-Jacques Amy przeciwko Belgii, skarga nr 11684/85.

[4] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia 2015 r., sygn. K 34/15, OTK ZU 11A/2015, poz. 185.

[5] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 kwietnia 2014 r., sygn. SK 56/12, OTK ZU 4A/2014, poz. 42.

[6] T. Sroka, objaśnienia do art. 38 Konstytucji RP, [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1-86, red. L. Bosek, M. Safjan, Warszawa 2016.

[7] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 stycznia 2013 r., sygn. P 46/09, OTK ZU 1A/2013, poz. 3.

[8] T. Smyczyński, Opinia prawna o poselskim projekcie zmiany (art. 38) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druk sejmowy nr 993), [w:] „Przed pierwszym czytaniem”, Konstytucyjna formuła ochrony życia, Biuro Analiz Sejmowych, Kancelaria Sejmu, Warszawa 2007, s. 16-17.

[9] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 września 2008 r., sygn. K 44/07, OTK ZU 7A/2008, poz. 126.

[10] Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. z 1993 r., nr 17, poz. 78, ze zm.).

[11] Deklaracja przyjęta została w formie Rezolucji 217/III A, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 10 grudnia 1948 r. – oryginalny tekst Deklaracji dostępny pod adresem internetowym: http://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/ (dostęp: 9 grudnia 2020 r); polskie tłumaczenie dostępne jest pod adresem internetowym: http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html (dostęp: 9 grudnia 2020 r.)

[12] Dz. U. z 1977 r. nr 38, poz. 167.

Wolności obywatelskie

Kadencyjność kandydatów na sędziów ad hoc Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Główne tezy:

• Regulamin ETPCz jest aktem wykonawczym względem Konwencji.

• Regulamin jest wiążący dla państw, gdy stają się one stroną w konkretnym sporze lub, gdy oświadczeniem woli poddadzą się procedurze określonej Regulaminem.

• Przekazanie Trybunałowi listy stałych kandydatów na sędziów ad hoc oznacza związanie się przez państwo Regulaminem w zakresie związanej z tym procedury.

Czytaj Więcej

Wolności obywatelskie

Analiza projektu nowelizacji ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

• W grudniu Rząd ogłosił projekt nowelizacji ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, będący odpowiedzią na rosyjskie i białoruskie działania hybrydowe na wschodniej granicy.

Czytaj Więcej

Naruszenia praworządności i demokracji przez rząd Donalda Tuska do stycznia 2025 r.

13 grudnia 2023 r. w Polsce, po 8 latach rządów koalicji Prawo i Sprawiedliwość – Zjednoczona Prawica, powołany zostały nowy skład Rady Ministrów utworzonej przez koalicję centrolewicowej Koalicji Obywatelskiej, centrowo-liberalnej Polski 2050, agrarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego oraz Lewicy.

Czytaj Więcej

Wolności obywatelskie

Instytucje Unii Europejskiej arbitralnie i ukradkiem rozszerzają swoje kompetencje kosztem państw członkowskich. Ważny raport o praworządności w UE

• W listopadzie węgierski think-tank Instytut Nézőpont opublikował raport, poświęcony przestrzeganiu zasady praworządności w Unii Europejskiej.

Czytaj Więcej