Odpowiedź na artykuł red. Łukasza Zboralskiego dotyczący analizy Ordo Iuris na temat projektu nowelizacji prawa drogowego.

Adobe Stock

• 21 września 2021 r. Instytut Ordo Iuris opublikował opinię prawną dotyczącą rządowego projektu nowelizacji prawa drogowego[1].

• Analiza ta została skomentowana przez red. Łukasza Zboralskiego w artykule pt. “Ordo Iuris w obronie kierowców. Twierdzi, że po nowelizacji mandaty byłyby dużo wyższe niż w UE”, opublikowanym na portalu brd24[2].

• Redaktor poddał krytyce argumentację przywoływaną przez Instytut, zarzucając jej “potknięcia, wpadki i niezrozumienie danych”.

• Niniejszy tekst stanowi odpowiedź na wymienione w artykule wątpliwości.

Pierwszą obiekcję redaktora Zboralskiego budzi porównanie w analizie rozwiązań proponowanych w projekcie ustawy z systemem karania za wykroczenia drogowe obowiązującym w Szwecji. Redaktor nie kwestionuje, że w relacji do średniej pensji wysokość szwedzkich mandatów w Szwecji jest porównywalna do obecnych kwot mandatów w Polsce, przy równoczesnej znacznej różnicy w poziomie bezpieczeństwa ruchu drogowego w obu krajach. Jednak autor artykułu wskazuje, że wpływ na sytuację w Szwecji mają także inne czynniki, takie jak sankcje w postaci prac społecznych i kary pozbawienia wolności, niższe limity prędkości czy uwarunkowania techniczne dróg.

Należy zauważyć, że kwestie podniesione przez redaktora Zboralskiego są oczywiście prawdziwe, nie podważają jednak argumentacji przedstawionej w analizie Instytutu. W istocie Redaktor potwierdził to, co stanowiło jedną z głównych tez opinii prawnej - wysokość grzywien nie jest decydującym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Nie oznacza to, że nie ma ona żadnego wpływu. Stwierdzenie to nie implikuje również, że we wszystkich państwach uwarunkowania kluczowe dla bezpieczeństwa są identyczne. Z tego względu opinia prawna nie zawiera porównań wyłącznie do Szwecji, ale także do innych krajów (przykładowo do Litwy, która jest przypadkiem odwrotnym od Szwecji - choć mandaty w relacji do średniego wynagrodzenia są tam znacznie wyższe niż w Polsce, bezpieczeństwo ruchu drogowego pozostaje na podobnym poziomie). Ponadto, dalsza część analizy zawiera prezentację konkretnych czynników mających dominujące znaczenie w Polsce, zgodnie z raportami Naczelnej Izby Kontroli czy Polskiej Izby Ubezpieczeń, takich jak stan techniczny dróg czy organizacja ruchu.

Pozostałe zarzuty redaktora Zboralskiego ograniczają się do zawartych w analizie Instytutu opisów tabeli prezentującej liczbę zgonów na drogach na milion mieszkańców w poszczególnych europejskich państwach w 2020 r., zawartej w raporcie Europejskiej Rady Bezpieczeństwa Transportu[3]. Redaktor słusznie wytknął nieścisłość techniczną analizy, jaką stanowi brak jasnego określenia, od której strony autor opinii odczytuje tabelę. Stąd wyrażenie, iż Litwa plasuje się w niej “zaraz za Polską”, które miało oznaczać, iż ma ona minimalnie mniejszy współczynnik zgonów, może zasugerować czytelnikowi odwrotne rozumienie tego zdania. Błąd ten nie ma jednak charakteru merytorycznego, więc określanie go “spektakularną wpadką” wydaje się przesadzone.

Trudno natomiast odnieść się do zarzutu, że “w swoich wnioskach Ordo Iuris notuje też spektakularne wpadki, które nie pozwalają na poważne traktowanie tej opinii. Czytamy na przykład, że: <<w przedstawionym przez Europejską Radę Bezpieczeństwa Transportu raporcie nt. bezpieczeństwa w 2020 r., w statystyce liczby zgonów w wypadkach na milion mieszkańców Szwecja plasuje się na drugim miejscu od końca […]>> […] Obojętnie więc jak czytając tabelę Szwecja z żadnej strony nie będzie na miejscu <<trzecim>>”. Wyrażenie “drugie miejsce od końca” oznacza miejsce przedostatnie, a więc w tym wypadku, z drugim najniższym współczynnikiem liczby zgonów. Niezrozumiałe więc jest, dlaczego redaktor Zboralski zarzuca temu zdaniu błąd, jednocześnie samemu przyznając, że za Szwecją (tzn. z jeszcze niższym współczynnikiem) znajduje się wyłącznie Norwegia.

W innym miejscu autor polemiki zauważa, iż „nigdzie nie działo się tak, jak w przypadku mandatów w Polsce – że ich stawek nie dotykano od 25 lat.” Istota rzeczy nie polega jednak w tym wypadku na tym czy sankcje podnoszone są stopniowo czy skokowo ale na ich faktycznej, finalnej wysokości. Gdyby projektowane stawki grzywien były poprzedzone wcześniejszymi podwyżkami, to sam ten fakt nie byłby okolicznością wyłączającą możliwość wyrażania wątpliwości.

Na koniec należy zaznaczyć, że redaktor Zboralski w swoim komentarzu zwrócił uwagę wyłącznie na szczegółowe kwestie, nie odnosząc się niemal zupełnie do istoty argumentacji przedstawionej w analizie. Redaktor ograniczył się jedynie do stwierdzenia, iż “urealnienie stawek grzywien za wykroczenia na drogach nie jest jedynym elementem, ale jest jednym z elementów, które pozwolą ograniczyć wypadki na polskich drogach”, a na temat poziomu urealnienia “dyskusja jest otwarta”. Trzeba ponownie podkreślić, że opinia prawna Instytutu Ordo Iuris nie próbuje dowodzić tezy, iż sankcje za wykroczenia drogowe nie mają żadnego wpływu na poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego. Główne zagadnienie analizy stanowi zgodność obecnej postaci rządowego projektu nowelizacji prawa drogowego z konstytucyjną zasadą proporcjonalności oraz trzema przesłankami koniecznymi dla jej spełnienia. Redaktor w żaden sposób nie odniósł się do podnoszonych przez Instytut wątpliwości wobec spełniania tego warunku przez rzeczony projekt ustawy.

Podsumowując, zarzuty redaktora Zboralskiego są niemal w całości bezpodstawne albo wręcz same obarczone błędami. Co więcej, odnoszą się one wyłącznie do kwestii szczegółowych, nie kwestionując meritum tez zawartych w analizie Instytutu Ordo Iuris.