Sąd Najwyższy oceni, czy Adam Bodnar miał prawo odwołać Dariusza Barskiego ze stanowiska Prokuratora Krajowego. Ordo Iuris składa opinię „przyjaciela sądu”

Adobe Stock

· Instytut Ordo Iuris przedstawił Sądowi Najwyższemu opinię „przyjaciela sądu” w sprawie, w której gdański sąd rejonowy zwrócił się o rozstrzygniecie czterech zagadnień prawnych.

· Zadane Sądowi Najwyższemu pytania dotyczą tego, czy Prokurator Generalny  Adam Bodnar, miał prawo stwierdzić, że Dariusz Barski – Prokurator Krajowy, mianowany jeszcze przed ostatnimi wyborami parlamentarnymi, nie został prawidłowo przywrócony do czynnego stanu prokuratorskiego.

· W konsekwencji wadliwe prawnie miałoby być też jego powołanie na stanowisko Prokuratora Krajowego, co z kolei miało dać Adamowi Bodnarowi możliwość powołania nowego Prokuratora Krajowego, bez konieczności odwoływania poprzedniego. Do tego zaś – zgodnie z obowiązującymi przepisami – wymagana jest zgoda Prezydenta RP.

· To, czy Adam Bodnar miał prawo odwołać Dariusza Barskiego, ma znaczenie praktyczne dla wielu postępowań przed organami ścigania i przed sądami.

· Ordo Iuris polemizuje z opiniami prawnymi zamówionymi w tej sprawie przez Adama Bodnara.

PRZECZYTAJ OPINIĘ – LINK

Od 2016 r. funkcjonowały w Polsce przepisy wprowadzające nową ustawę prawo o prokuraturze, na mocy których prokuratorzy w stanie spoczynku mogli zawnioskować o przywrócenie do służby czynnej. Z tej możliwości skorzystał .in.. prok. Dariusz Barski, który w 2022 r. został przez Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobrę mianowany Prokuratorem Krajowym. Nowy Prokurator Generalny Adam Bodnar odwołał jednak ze stanowiska prokuratora Dariusza Barskiego, twierdząc, że przepisy, na mocy których został on przywrócony, miały charakter epizodyczny i przestały obowiązywać po upływie 60 dni od dnia wejścia w życie ustawy wprowadzającej ustawę prawo o Prokuraturze (czyli po 4 maja 2016 roku).

To, czy Adam Bodnar miał prawo w ten sposób odwołać Dariusza Barskiego, ma znaczenie nie tylko polityczne, ale też bardzo praktyczne dla wielu postępowań, w których biorą udział prokuratorzy przywróceni ze stanu spoczynku w tym samym trybie oraz asesorzy prokuratorscy mianowani przez Dariusza Barskiego. Ich czynności procesowe, takie jak składanie aktów oskarżenia czy wnoszenie zażaleń lub apelacji, mogą być podważane. Tak się już dzieje w wielu procesach, czego przykładem jest sprawa, w której zostały zadane pytania prawne Sądowi Najwyższemu. Tam zakwestionowane zostało postanowienie o umorzeniu postępowania wniesione przez asesor prokuratorską, mianowaną właśnie przez Dariusza Barskiego.

Prokurator Generalny Adam Bodnar w oświadczeniu z 12 stycznia 2024 r., zadeklarował, że uznaje, że przywrócenie Dariusza Barskiego do służby czynnej 16 lutego 2022 r. przez poprzedniego Prokuratora Generalnego zostało dokonane z naruszeniem obowiązujących przepisów i nie wywołało skutków prawnych. Adam Bodnar oparł się przy tym na trzech zamówionych przez niego opiniach prawnych autorstwa dr. hab. Sławomira Patyry, dr hab. Anny Rakowskiej oraz dr. hab. Grzegorza Kucy.

W przedstawionym Sądowi Najwyższemu stanowisku, Instytut Ordo Iuris polemizuje z poglądami prawnymi prezentowanymi przez autorów tych opinii oraz czwartej, prof. Jana Zimmermana, zamówionej przez Stowarzyszenie Prokuratorów Lex Super Omnia.  Nie kwestionując ich dorobku i autorytetu naukowego, Instytut Ordo Iuris zwraca uwagę, że autorzy ci, a za nimi Prokurator Generalny, dr hab. Adam Bodnar, ulegli temu, co wybitny polski teoretyk prawa prof. Maciej Zieliński w artykule pt. „Osiemnaście mitów w myśleniu o wykładni prawa” opisał jako mit ostatni - osiemnasty. Mit ten dotyczy uzasadnienia decyzji interpretacyjnych i przeświadczenia, że „wystarczy posłużyć się uzasadnieniem następczym ustaleń interpretacyjnych (np. pozyskanych intuicyjnie) bez rozprawienia się z ustaleniami konkurencyjnymi”. Polega to – jak pisze prof. Zieliński na „szukaniu argumentów jedynie za daną przyjętą już tezą interpretacyjną, bez liczenia się z siłą ustaleń przeciwnych czy wręcz sprzecznych” i prowadzić może „do pominięcia stanowisk nawet zdecydowanie silniej uargumentowanych (bo w ogóle nie bierze się ich pod uwagę)”, a w konsekwencji „nawet do samowoli organów stosujących prawo (jakoby bacznie strzegących przy tym swej niezawisłości)”.

Sposób wykorzystania różnego rodzaju opinii prawnych w polityczno-prawnych sporach w ostatnich latach, a zwłaszcza po 13 grudnia 2023 r., budzi kontrowersje, ponieważ autorskie stanowiska utytułowanych ekspertów urastają niemal do rangi źródeł prawa. Często niestety te opinie bardziej przemawiają siłą autorytetu ich autorów niż siłą argumentów.

Problem ten dostrzegają nawet utytułowani prawnicy, którzy popierają działania obecnego rządu i Adama Bodnara. Przykładem jest była Rzecznik Prawa Obywatelskich i była sędzia Trybunału Konstytucyjnego, prof. Ewa Łętowska, która w następujący sposób wypowiedziała się na temat tego, jak powinny być pisane opinie prawne i komu organy państwowe powinny zlecać ich sporządzenie:

„Gdy pisze się ekspertyzy dla praktyki (ciał ustawodawczych, ministerstw, prokuratury) trzeba przedstawiać warianty i nie ukrywać słabych stron poszczególnych z nich. Nie skupiać się na uzasadnieniu jednego, jedynego wariantu, tego pożądanego przez zamawiającego. A zawiadamiający powinien wybierać na ekspertów (przynajmniej jednego z nich) tego, o kim wiadomo, że nie będzie ekspertem życzliwym sprawie, w jakiej go powołano. Wtedy dopiero ekspertyza pomaga podejmowaniu rozważnej decyzji przez zamawiającego. Może on wtedy świadomie wyważyć szanse i ryzyka. Może zastanowić się, jak może im zapobiegać”.

Instytut Ordo Iuris, chcąc pomóc Sądowi Najwyższemu podjąć decyzję w taki właśnie sposób, przedstawił swój pogląd na zagadnienia prawne, co do których w dniu 27 września 2024 r. ma zostać podjęta uchwała.