dyrektywa antydyskryminacyjna

Sejmowa Komisja do spraw Unii Europejskiej jednomyślnie wezwała rząd RP do rewizji stanowiska w sprawie projektu kontrowersyjnej dyrektywy Rady UE, która pod pretekstem ochrony przed dyskryminacją przewiduje ograniczenie wolności działalności gospodarczej i swobody umów. Dotychczasowe stanowisko rządu, przyjęte sześć lat temu, było pozytywne. Propozycję dezyderatu w tej sprawie przygotowały Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris oraz Centrum im. Adama Smitha.

Jak informował Instytut Ordo Iuris, projekt dyrektywy Rady Unii Europejskiej w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, pod pretekstem realizacji zasady równego traktowania ma ograniczyć wolność gospodarczą i swobodę umów oraz zlikwidować w wielu dziedzinach prawa zasadę domniemania niewinności. W prawie polskim w największym stopniu poszerzona zostałaby ochrona przed dyskryminacją ze względu na orientację seksualną. Sześć lat temu prace nad tym dokumentem zablokował sprzeciw części państw członkowskich, w tym Republiki Federalnej Niemiec, Francji oraz Republiki Czeskiej. Wszystkie kraje sprzeciwiające się projektowi podnosiły, że przyjęcie dyrektywy wiązać się będzie z olbrzymimi kosztami gospodarczymi. Obecnie, w związku z rozpoczęciem nowej kadencji organów Unii Europejskiej, rozważa się wznowienie prac nad nad tym projektem, co spotkało się z masowym protestem europejskich organizacji pozarządowych.

Podczas posiedzenia 4 grudnia Sejmowa Komisja do spraw Unii Europejskiej przyjęła zaproponowany przez Instytut Ordo Iuris oraz Centrum im. Adama Smitha dezyderat, w którym wnosi, by rząd ponownie rozpatrzył stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie projektu dyrektywy. Członkowie komisji zwracają uwagę, że na przestrzeni sześciu lat od czasu sformułowania przez rząd pozytywnego stanowiska w tej sprawie nastąpiła istotna zmiana okoliczności o dużym znaczeniu dla rozpatrywanej propozycji. Podkreślają, że ze względu na trwający kryzys gospodarczy wnikliwej analizie ekonomicznej powinna być poddana zawarta w projekcie propozycja rozszerzenia regulacji antydyskryminacyjnych na stosunki pomiędzy podmiotami prywatnymi, w tym przedsiębiorcami i odbiorcami ich usług. Komisja podnosi też, że poziom ochrony przed dyskryminacją w polskim prawie uległ na przestrzeni ostatnich lat zasadniczemu podwyższeniu.

Dotychczasowe stanowisko rządu w sprawie dyrektywy zostało sformułowane w 2008 r. z całkowitym pominięciem opinii partnerów społecznych, w tym zwłaszcza organizacji gospodarczych. Opracowano je wówczas w ciągu zaledwie 9 dni roboczych.

Projekt dyrektywy będzie przedmiotem obrad Rady Unii Europejskiej jeszcze w grudniu. Wniosek o ponowne rozpatrzenie polskiego stanowiska przyjęty przez sejmową Komisję ds. UE nie jest wiążący dla rządu.

Z okazji Międzynarodowego Dnia Osób Niepełnosprawnych (3 grudnia) ponad 100 organizacji pozarządowych z całej Europy, reprezentujących kilka milionów obywateli państw członkowskich UE, wezwało przewodniczącego Komisji Europejskiej Jean-Claude’a Junckera do rezygnacji z dalszych prac nad kontrowersyjną dyrektywą antydyskryminacyjną. Wśród sygnatariuszy listu otwartego jest 11 organizacji z Polski, w tym Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris i Centrum im. Adama Smitha.

Pierwotnie dyrektywa została zaprojektowana w celu rozwiązania konkretnych problemów dotyczących dyskryminacji osób niepełnosprawnych. Jednak w 2008 roku, w wyniku politycznej presji, Komisja Europejska dodała do projektu dyrektywy również przepisy dotyczące dyskryminacji ze względu na religię, światopogląd, wiek i orientację seksualną. Od tego czasu, dokument ten stał się narzędziem służącym forsowaniu zupełnie innych celów politycznych niż pierwotnie założono.

Projekt dyrektywy w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną ma, w imię zasady równego traktowania, ograniczyć swobodę umów, zwłaszcza w relacjach między klientem i usługodawcą. Relacje między kontrahentami, tradycyjnie rządzące się zasada swobody umów, miałyby zostać poddane daleko idącym ograniczeniom w odniesieniu do osób charakteryzujących się określoną cechą chronioną. Odmowa zawarcia umowy z taką osobą skutkować może daleko idącą odpowiedzialnością finansową z tytułu zadośćuczynienia. Mechanizm rynkowy ma zostać zastąpiony administracyjnym przymusem.

Tej finansowej odpowiedzialności trudno będzie uniknąć ze względu na domniemanie dyskryminacji po stronie usługodawcy. Przedsiębiorca pomówiony o stosowanie praktyk dyskryminacyjnych będzie musiał udowodnić, że odmowa zawarcia transakcji była podyktowana względami niedyskryminacyjnymi, w przeciwnym wypadku, narazi się na wysoką odpowiedzialność finansową. Podkreśla się, że rozwiązanie takie będzie stanowić zachętę dla nękania przedsiębiorców masowymi pozwami, które narażać ich będą na dodatkowe, wysokie koszty i poważnie utrudniać działalność.

Projekt dyrektywy zawiera też rozwiązania wprowadzające istotną niepewność co do treści obowiązującego prawa. Przykładem może tu być proponowana definicja molestowania, którym w myśl projektu może być już samo „stworzenie onieśmielającej atmosfery” dla osoby skarżącej się na dyskryminację.

Projekt dyrektywy został zgłoszony przez Komisję Europejską już w lipcu 2008 r., negocjacje w Radzie UE zablokował jednak sprzeciw części państw członkowskich, w tym Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Czeskiej. Istotą podnoszonych zastrzeżeń było przekonanie, że proponowane rozwiązania stanowią nieproporcjonalne i nadmierne ograniczenie wolności gospodarczej. Wraz z rozpoczęciem nowej kadencji organów Unii Europejskiej, rozważane jest wznowienie prac nad dyrektywą. Na kontynuowanie prac naciskają zwłaszcza środowiska promujące polityczne cele LGBT.

W związku z poważnymi zagrożeniami płynącymi z ewentualnego przyjęcia dyrektywy, ponad sto organizacji pozarządowych z całej Europy, w tym jedenaście z Polski, zwróciło się do przewodniczącego Junckera, aby zrezygnował z dalszych prac nad tym dokumentem. W środę 3 grudnia, z okazji Międzynarodowego Dnia Osób Niepełnosprawnych, oficjalnie wręczono list otwarty na ręce przewodniczącego.

W kontekście dyrektywy, najwięcej kontrowersji wzbudza, przewidziane w jej treści, szczególne traktowanie osób oddających się praktykom homoseksualnym. W Wielkiej Brytanii, na podstawie analogicznych regulacji, zasądzono wysokie zadośćuczynienie od właścicieli hotelu w Cookham, w którym, zgodnie z wewnętrznym regulaminem nie wynajmowano pokoi parom niebędącym małżeństwami (było to jeszcze zanim w Anglii ustawowo zakwestionowano naturę małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny). W efekcie, wobec małżeństwa hotelarzy zostało zasądzone wielotysięczne zadośćuczynienie. Podobny los spotkał państwa Bull, właścicieli hotelu w miejscowości Marazion w Kornwalii. Wraz z powzięciem informacji o niechęci do wynajmowania pokoi z podwójnym łóżkiem parom jednopłciowym, poza wytoczonym procesem, pary takie zaczęły masowo dokonywać rezerwacji takich pokojów, zmuszając w efekcie przedsiębiorców do zakończenia działalności. W Kanadzie za przejaw niedozwolonej dyskryminacji uznano decyzję drukarni, która odmówiła wydruku koszulek z hasłami ruchu LGBT.

Rozwiązania te są analogiczne do forsowanego przez lewicę polskiego projektu nowelizacji przepisów antydyskryminacyjnych (druk sejmowy 1051), który po masowych protestach społeczeństwa (m.in. 140 000 pisemnych podpisów złożonych marszałkowi Sejmu) nie jest obecnie procedowany.

Ponad 100 organizacji pozarządowych z całej Europy wystosowało list otwarty do przewodniczącego Komisji Europejskiej Jean-Claude’a Junckera, wzywający go do rezygnacji z dalszych prac nad kontrowersyjną dyrektywą antydyskryminacyjną. Wśród sygnatariuszy listu jest kilkanaście organizacji z Polski, w tym Instytut Ordo Iuris oraz Centrum Adama Smitha.

Projekt dyrektywy w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną chce w imię zasady równego traktowania ograniczyć zasadę swobody umów zwłaszcza w relacjach między klientem i usługodawcą. Relacje między kontrahentami, tradycyjnie rządzące się zasada swobody umów, miałyby zostać poddane daleko idącym ograniczeniom w odniesieniu do osób charakteryzujących się określoną cechą chronioną. Odmowa zawarcia umowy z taką osobą skutkować może daleko idącą odpowiedzialnością finansową z tytułu zadośćuczynienia. Mechanizm rynkowy ma zostać zastąpiony administracyjnym przymusem.

Tej finansowej odpowiedzialności trudno będzie uniknąć ze względu na domniemanie dyskryminacji po stronie usługodawcy. Przedsiębiorca pomówiony o stosowanie praktyk dyskryminacyjnych będzie musiał udowodnić, że odmowa zawarcia transakcji była podyktowana względami niedyskryminacyjnymi, w przeciwnym wypadku, narazi się na wysoką odpowiedzialność finansową. Podkreśla się, że rozwiązanie takie będzie stanowić zachętę dla nękania przedsiębiorców masowymi pozwami, które narażać ich będą na dodatkowe, wysokie koszty i poważnie utrudniać działalność.

Projekt dyrektywy zawiera też rozwiązania wprowadzające istotną niepewność co do treści obowiązującego prawa. Przykładem może tu być proponowana definicja molestowania, którym w myśl projektu może być już samo „stworzenie onieśmielającej atmosfery” dla osoby skarżącej się na dyskryminację.

Projekt dyrektywy został zgłoszony przez Komisję Europejską już w lipcu 2008 r., negocjacje w Radzie UE zablokował jednak sprzeciw części państw członkowskich, w tym Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Czeskiej. Istotą podnoszonych zastrzeżeń było przekonanie, że proponowane rozwiązania stanowią nieproporcjonalne i nadmierne ograniczenie wolności gospodarczej. Wraz z rozpoczęciem nowej kadencji organów Unii Europejskiej, rozważane jest wznowienie prac nad dyrektywą. Na kontynuowanie prac naciskają zwłaszcza środowiska promujące polityczne cele LGBT.

W związku z poważnymi zagrożeniami płynącymi z ewentualnego przyjęcia dyrektywy, ponad setka organizacji pozarządowych z całej Europy, w tym kilkanaście z Polski, zwróciło się do przewodniczącego Junckera, aby zrezygnował z dalszych prac nad tym dokumentem. W środę 3 grudnia odbędzie się spotkanie ministrów ze wszystkich państw członkowskich UE, podczas którego ma się odbyć dyskusja nad tym projektem. Tego samego dnia na ręce Jean-Claude’a Junckera zostanie oficjalnie przekazany list otwarty.

W kontekście dyrektywy, najwięcej kontrowersji wzbudza, przewidziane nią, szczególne traktowanie osób oddających się praktykom homoseksualnym. To właśnie na aktywność tych środowisk skarżą się głównie przedsiębiorcy w krajach, gdzie podobne rozwiązania zostały wprowadzone. W Wielkiej Brytanii, na podstawie analogicznych regulacji zasądzono wysokie zadośćuczynienie od właścicieli hotelu w Cookham, w którym, zgodnie z wewnętrznym regulaminem nie wynajmowano pokoi parom niezamężnym (było to jeszcze zanim w Anglii ustawowo zakwestionowano naturę małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny). W efekcie, małżeństwo hotelarzy zostało zasądzone na wielotysięczne zadośćuczynienie. Podobny los spotkał państwa Bull, właścicieli hotelu w miejscowości Marazion w Kornwalii. Wraz z powzięciem informacji o niechęci do wynajmowania pokoi z podwójnym łóżkiem parom jednopłciowym, poza wytoczonym procesem, pary takie zaczęły masowo dokonywać rezerwacji takich pokojów, zmuszając w efekcie przedsiębiorców do zakończenia działalności. W Kanadzie za przejaw niedozwolonej dyskryminacji uznano decyzję drukarni, która odmówiła wydruku koszulek hasłami ruchu LGBT.

Rozwiązania te są analogiczne do forsowanego przez lewicę polskiego projektu nowelizacji przepisów antydyskryminacyjnych (druk sejmowy 1051), który po masowych protestach społeczeństwa (m.in. 140 000 pisemnych podpisów złożonych marszałkowi Sejmu) nie jest obecnie procedowany.