Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube
Nauka

Nauka

Edukacja

05.07.2024

Rola nauki w kształtowaniu współczesnej cywilizacji. Cykl "Ordo Iuris Cywilizacja"

Każdy kolejny kryzys polityczny, ekonomiczny czy zdrowotny potwierdza to, że w naszych czasach nauka cieszy się przemożnym autorytetem. Zwiastuni globalnej katastrofy klimatycznej powołują się na badania naukowe. Adwokaci lock downów, ograniczania wolności i zmuszania do zastrzyków powołują się na badania naukowe.

Czytaj Więcej
Edukacja

04.07.2024

Destrukcyjne rozporządzenie zmieniające podstawę programową kształcenia ogólnego podpisane

· Ministerstwo Edukacji Narodowej poinformowało, że minister Barbara Nowacka 28 czerwca podpisała rozporządzenie zmieniające podstawę programową kształcenia ogólnego.

· Zmiany dotkną m.in. kanonu lektur, z którego usunięte zostanie wiele dzieł klasycznych.

· Deklarowanym celem modyfikacji jest danie „nauczycielom i uczniom więcej czasu na spokojniejszą i bardziej dogłębną realizacją programu nauczania”.

· W rzeczywistości zmiany były wprowadzane według klucza ideologicznego, o czym świadczą przekształcenia w programach języka polskiego, historii czy wiedzy o społeczeństwie.

 

Dr Artur Górecki, rektor Collegium Intermarium

 

Zmiany dotyczą 18 przedmiotów w szkołach podstawowych (klasy IV-VIII) i ponadpodstawowych (liceum ogólnokształcące, technikum, branżowa szkoła I i II stopnia). Komunikat MEN mówi, że „ograniczony o około 20 procent zakres treści nauczania – wymagań szczegółowych – da nauczycielom i uczniom więcej czasu na spokojniejszą i bardziej dogłębną realizacją programu nauczania”.

Zdanie to należy uznać za przykład manipulacji prezentowaną informacją. Nie mówi ono o tym, że cięcia dokonywane były nie w celu zaproponowania bardziej uporządkowanego zespołu zagadnień, co stanowiłoby lepszy punkt wyjścia do tworzenia przez nauczycieli programów nauczania, lecz według klucza wskazań ideologicznych (widać to szczególnie w wypadku języka polskiego, języka łacińskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, historii i teraźniejszości –likwidacja tego przedmiotu). Nie mówi też, że były dokonywane także po to, aby wprowadzić jedno z podstawowych narzędzi zapowiadanej inkluzji, czyli tzw. projektowanie uniwersalne. W obecnej sytuacji tworzenie przez nauczycieli programów nauczania przestaje mieć jakikolwiek sens. Bardzo dużo wyjaśnia nam kolejne zdanie, w którym jest mowa o tym, że zrezygnowano m.in. z treści „bardzo trudnych do zrealizowania w praktyce szkolnej [...]. Zwrócono uwagę na rozwijanie umiejętności praktycznych zamiast wiedzy teoretycznej lub encyklopedycznej”.

Nie do końca jestem przekonany, że autorzy tego komunikatu wiedzą, o czym piszą. Wątpię w to szczerze. Jednakże jedno jest pewne, jest to przejaw konsekwentnego budowania edukacji dla niewolników, a nie edukacji ludzi wolnych (artes liberales).

Uszczuplone zostały treści nauczania następujących przedmiotów:

  • w szkole podstawowej (klasy IV–VIII): języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki;
  • w liceum ogólnokształcącym i technikum: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, historii i teraźniejszości, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki, filozofii, języka łacińskiego i kultury antycznej, historii muzyki, historii sztuki;
  • w branżowej szkole I stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki;
  • w branżowej szkole II stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, matematyki, informatyki.

Pozostałe zmiany:

  • w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla I etapu edukacyjnego (tj. klas I–III – edukacja wczesnoszkolna) w zakresie edukacji przyrodniczej, zmiana polegająca na uzupełnianiu wymagań w obszarze „Osiągnięcia w zakresie funkcji życiowych człowieka, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i odpoczynku” – o znajomość podstawowych zasad udzielenia pierwszej pomocy;
  • wskazanie w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla II etapu edukacyjnego (tj. klas IV–VIII) w zakresie języka polskiego, że na egzaminie ósmoklasisty nie obowiązuje znajomość treści i problematyki krótkich utworów literackich poznawanych w całości, utworów literackich poznawanych we fragmentach i utworów poetyckich (dla klas IV-VI). Oczekiwanie od uczniów przystępujących do egzaminu ósmoklasisty znajomości problematyki krótkich tekstów, które były omawiane w klasach IV-VI przez jedną lub dwie godziny lekcyjne, jest wymaganiem nadmiarowym i nie jest konieczne do rzetelnego sprawdzenia umiejętności polonistycznych na egzaminie przeprowadzanym w klasie VIII. Należy dodać, że w latach 2019-2024 na egzaminie ósmoklasisty obowiązywały tylko lektury z klas VII i VIII;
  • zmiana w zakresie przedmiotu wychowanie fizyczne, polegającą na wydłużeniu o jeden miesiąc (luty) okresu, w którym w szkole są przeprowadzane testy sprawnościowe. W roku szkolnym 2023-2024 testy te były przeprowadzane w okresie dwóch miesięcy (od marca do kwietnia) i po pierwszym roku funkcjonowania tych testów, na wniosek Ministerstwa Sportu i Turystyki, został wydłużony o jeden miesiąc okres na ich przeprowadzanie w celu ułatwienia szkołom organizacji tego procesu;
  • rezygnacja z odrębnej podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotu język mniejszości narodowej lub etnicznej – język niemiecki, co stanowi konsekwencję zmian wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Edukacji z dnia 2 lutego 2024 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. poz. 144). Oznacza to, że od 1 września 2024 r. ponownie będzie jedna wspólna podstawa programowa kształcenia ogólnego dla wszystkich języków mniejszości narodowej lub etnicznej – tak jak miało to miejsce przed rokiem szkolnym 2022/2023;

W tym miejscu chciałbym przedstawić tylko jeden z aspektów wprowadzonych zmian, dotyczący wykazu lektur.

W wykazie nie ma należnego miejsca nie tylko dla Jana Pawła II, ale także dla dzieł Homera, Platona, Arystotelesa, Owidiusza, św. Tomasz z Akwinu, Henryka Sienkiewicza. Znalazło się natomiast miejsce dla Olgi Tokarczuk. Z takich dzieł jak „Pan Tadeusz” czy „Quo Vadis” uczniowie poznają wyłącznie fragmenty.

Największe zmiany dotyczą programu nauczania dla szkół średnich oraz uczniów starszych klas szkół podstawowych. W klasach I-III szkół podstawowych wskazano jedynie, że lista lektur nie jest obowiązkowa – to jedynie sugestia resortu, a nauczyciele mogą wybrać inne tytuły, albo w ogóle uznać, że uczniowie nie muszą się zapoznawać z książkami w szkole.

Szkoła podstawowa – Klasy IV-VI: 5 książek na 3 lata

Pewnych zmian dokonano w lekturach obowiązkowych w klasach IV-VI. W ciągu trzech lat nauki uczniowie będą musieli poznać w całości pięć książek: „Akademia Pana Kleksa” Jana Brzechwy, „Kajko i Kokosz. Szkoła latania” Janusza Christy, „Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa” Clive'a Staplesa Lewisa, „Chłopcy z Placu Broni” Ferenca Molnára i „Hobbit, czyli tam i z powrotem” J.R.R. Tolkiena. Zabrakło miejsca dla „Powrotu taty” i „Pani Twardowska” autorstwa Adama Mickiewicza oraz „W pamiętniku Zofii Bobrówny” Juliusza Słowackiego. Z mniejszych form literackich zdecydowano o wykreśleniu mitu o Orfeuszu i Eurydyce oraz przypowieści biblijnej o pannach roztropnych. Zniknęły również legendy polskie oraz baśnie m.in. chodzi o legendę o Lechu, Piaście, Kraku i Wandzie. Usunięto wiersze Władysława Bełzy, autora „Katechizmu polskiego dziecka”. Pan Tadeusz ostał się, ale jedynie we fragmentach.

Oto lista krótkich utworów literackich poznawanych w całości albo we fragmentach i utworów poetyckich dla klas IV-VI: René Goscinny, Jean-Jacques Sempé, Mikołajek (wybór opowiadań); Ignacy Krasicki, wybrane bajki; Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz (wybrane fragmenty); Józef Wybicki, Mazurek Dąbrowskiego; wybrane mity greckie, w tym mit o powstaniu świata oraz mity o Prometeuszu, o Syzyfie, o Demeter i Korze, o Dedalu i Ikarze, o Heraklesie, o Tezeuszu i Ariadnie; Biblia: stworzenie świata i człowieka oraz wybrane przypowieści ewangeliczne, w tym o talentach, o miłosiernym Samarytaninie; wybrane podania i legendy polskie; wybrane baśnie polskie i europejskie; wybrane wiersze: Jana Brzechwy, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Anny Kamieńskiej, Joanny Kulmowej, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Leopolda Staffa, Juliana Tuwima, Jana Twardowskiego, oraz pieśni patriotyczne (w tym Rota Marii Konopnickiej).

MEN podkreśla, że na „egzaminie ósmoklasisty nie obowiązuje znajomość treści i problematyki krótkich utworów literackich poznawanych w całości, utworów literackich poznawanych we fragmentach i utworów poetyckich dla klas IV–VI”.

 

Klasy VII-VIII – Okrojona lista lektur obowiązkowych

Obowiązkowe książki dla klas VII-VIII to: „Opowieść wigilijna” Charlesa Dickensa, „Zemsta” Aleksandra Fredry, „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego, „Dziady” część II Adama Mickiewicza, „Mały Książę” Antoine'a de Saint-Exupéry'ego i „Balladyna” Juliusza Słowackiego. „Pan Tadeusz”, „Quo vadis” i „Latarnik” oraz „Syzyfowe prace” mają być czytane wyłącznie we fragmentach. Ministerstwo podjęło decyzję o wykreśleniu z lektur wierszy Mariana Hemara, Jarosława Marka Rymkiewicza, Kazimierza Wierzyńskiego, Jana Lechonia, Jerzego Lieberta oraz fraszki Jana Sztaudyngera.

Liceum. Poziom podstawowy – koniec z trzema epopejami

Również podstawa dla liceów została wyraźnie „odchudzona”. Chodzi przede wszystkim o trzy wielkie dzieła polskiej literatury: „Potop” Sienkiewicza, „Chłopi” Reymonta oraz „Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego będą czytane już wyłącznie we fragmentach.

Na listę lektur uzupełniających przeniesiono: „Odprawę posłów greckich” Jana Kochanowskiego, fragmenty „Kazań sejmowych” Piotra Skargi, „Romea i Julię” Szekspira, satyry Krasickiego, „Nie-Boską komedię” Krasińskiego, opowiadanie Elizy Orzeszkowej, „Gloria victis”, fragmenty „Drogi donikąd” Józefa Mackiewicza, wybrane opowiadanie ze zbioru „Raport o stanie wojennym” Marka Nowakowskiego i „Madame” Antoniego Libery.

Fragmenty „Odysei” Homera, „Boskiej komedii” Dantego, „Kordian” Słowackiego oraz poezje Juliana Przybosia i Stanisława Barańczaka przeniesiono na listę lektur obowiązkowych na poziomie rozszerzonym.

Zdecydowano o usunięciu: fragmentów „Pieśni nad Pieśniami”, fragmentów „Legendy o św. Aleksym”, fragmentów „Kwiatków świętego Franciszka z Asyżu”, fragmentów „Kroniki polskiej” Galla Anonima, Wybrane psalmy Jana Kochanowskiego, fragmentów „Pamiętników” Jana Chryzostoma Paska, sielanki i liryki religijne Franciszka Karpińskiego, „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza, „Z legend dawnego Egiptu” Bolesława Prusa „Rozdziobią nas kruki, wrony…” Stefana Żeromskiego, „Ludzie, którzy szli” Tadeusza Borowskiego, „Katedry” Jacka Dukaja.

Nie będzie wymagana znajomość poezji: Adama Asnyka, Jana Kasprowicza, Jana Lechonia, Kazimiery Iłłakowiczówny, Tadeusza Gajcego, Stanisława Balińskiego, Kazimierza Wierzyńskiego, wyboru wierszy z okresu emigracyjnego, Jarosława Marka Rymkiewicza, Jana Polkowskiego i Wojciecha Wencla. Z listy lektur obowiązkowych w rozszerzonej edukacji polonistycznej zdecydowano o usunięciu: fragmentów „Poetyki” Arystotelesa, „Państwa” Platona, „Chmur” Arystofanesa, czy „Eneidy” Wergiliusza, dzieł św. Tomasza z Akwinu, esejów Jarosława Marka Rymkiewicza i "Nocy listopadowej” Wyspiańskiego. Na liście proponowanych lektur znalazły się m.in. książki Olgi Tokarczuk: „Prawiek i inne czasy”, „Bieguni” oraz "Opowiadania bizarne". Zabrakło jednak miejsca dla dzieł Jana Pawła II oraz kardynała Stefana Wyszyńskiego.

A oto lista lektur, którą przeczytać mają licealiści i uczniowie techników, na poziomie podstawowym:

  • Jan Parandowski, Mitologia, część I: Grecja;
  • Sofokles, Antygona;
  • William Szekspir, Makbet;
  • Molier, Skąpiec;
  • Adam Mickiewicz, Dziady cz. III;
  • Bolesław Prus, Lalka;
  • Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara;
  • Stanisław Wyspiański, Wesele;
  • Stefan Żeromski, Przedwiośnie;
  • Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;
  • Albert Camus, Dżuma;
  • George Orwell, Rok 1984;
  • Sławomir Mrożek, Tango.

 

Krótkie utwory literackie poznawane w całości i utwory literackie poznawane we fragmentach dla liceów i techników:

Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana;

Homer, Iliada (fragmenty);

wybrane utwory polskiego średniowiecza, w tym: Lament świętokrzyski (fragmenty), Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);

  • Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
  • Ignacy Krasicki, wybrana satyra;
  • Adam Mickiewicz, wybrane ballady, w tym Romantyczność;
  • Henryk Sienkiewicz, Potop (fragmenty);
  • Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (fragmenty);
  • Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty);
  • Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu;
  • Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat (fragmenty);
  • Marek Nowakowski, Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);
  • Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);
  • Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);
  • Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty).

 

 

Utwory poetyckie w liceum i technikum:

  • Horacy, wybrane utwory;
  • Bogurodzica;
  • Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; tren IX, X, XI;
  • wybrane wiersze poetów epoki baroku;
  • Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny;
  • Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze;
  • wybrane wiersze: Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Mirona Białoszewskiego, Józefa Czechowicza, Zbigniewa Herberta, Bolesława Leśmiana, Czesława Miłosza, Cypriana Kamila Norwida (w wykazie lektur, w odniesieniu do Cypriana Norwida – wbrew licznym uwagom specjalistów – używane jest wciąż imię Kamil), Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Haliny Poświatowskiej, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Tadeusza Różewicza, Juliusza Słowackiego, w tym Testament mój, Leopolda Staffa, Wisławy Szymborskiej, Juliana Tuwima.

 

Na zakończenie chciałem zwrócić uwagę na jeszcze jeden fragment z przywoływanego komunikatu dotyczący podręczników: „Zmiany w podstawie programowej zostały przygotowane tak, aby nie było konieczności wymiany podręczników. W roku szkolnym 2024/2025 i w latach kolejnych uczniowie mogą korzystać z dotychczasowych podręczników. Wydawcy przekażą nauczycielom korzystającym z ich podręczników informacje o tym, które fragmenty dotychczas wydanych podręczników wykraczać będą poza zakres uszczuplonej podstawy programowej.”

Oczywistą jest rzeczą, że nie można było wprowadzić zmian, które skutkowałyby koniecznością zmian podręczników od najbliższego roku szkolnego. Resort edukacji dobrze o tym wie, ale dlaczego nie pozować na „dobroczyńcę ludzkości”. Ważne jest tu jednak coś innego: owo wskazanie przez wydawców treści wykraczających poza podstawę programową. O negatywnych konsekwencjach wychowawczych i dydaktycznych nie będę w tym miejscu pisał, bo dla ludzi myślących są one oczywiste (domyślam się tu inspiracji ze strony Centralnej Komisji Egzaminacyjnej). Chcę tylko wskazać na to, że każda taka ewentualna zamiana w nowym wydaniu podręcznika dopuszczonego do użytku szkolnego wymaga ponownej procedury dopuszczeniowej.  Taki jest stan prawny, a opinia prezentowana w tej kwestii przez MEN jest z nim niezgodna. Można się zatem liczyć z pozwami o wielomilionowe odszkodowania od wydawców, którzy dopuściliby się takiej praktyki.

Patrząc na to, co dzieje się w oświacie publicznej, a także na to, co jest dopiero w tej kwestii zapowiadane, jestem coraz bardziej przekonany o tym, że warto zacząć budować alternatywny model kształcenia dla naszych dzieci i młodzieży.

***

Przeczytaj też tekst tego samego autora:

„Jakiej zasady programowej potrzebuje polska szkoła? Cykl „Ordo Iuris Cywilizacja”

 

***

Dr Artur Górecki jest rektorem Collegium Intermarium, wykładowcą akademickim, byłym Pełnomocnikiem Ministra Edukacji i Nauki ds. podstaw programowych i podręczników, dyrektorem Departamentu Kształcenia Ogólnego i Podstaw Programowych w MEiN (2020-2023) i byłym członkiem Rady do Spraw Narodowego Zasobu Bibliotecznego przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2021-2024). Jest członkiem Krajowego Komitetu Rozwoju Ekonomii Społecznej IV kadencji na lata 2023-2026 przy Ministrze Rodziny i Polityki Społecznej i jest też propagatorem edukacji klasycznej i autorem książek poświęconych historii społecznej i życiu religijnemu w XIX wieku i na początku XX wieku.

Czytaj Więcej
Edukacja

19.02.2024

Ocena wybranych propozycji zmian w podstawie programowej

W związku z projektem zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego zaprezentowanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz ogłoszeniem trwających do dnia 19 lutego 2024 r. prekonsultacji w tym zakresie poniżej prezentujemy listę uwag i zastrzeżeń do wybranych propozycji zmian.

 

 

Autorzy poszczególnych uwag:

Czytaj Więcej
Wolność Sumienia

06.07.2023

Kultura wykluczenia nie ustępuje wolności akademickiej

W ostatnim czasie amerykański federalny Sąd Najwyższy wydał przełomowy wyrok w sprawie pomiędzy grupą studentów a władzami Uniwersytetu Harvarda. Piętnuje on praktyki amerykańskich uczelni polegające na różnicowaniu szans przyjęć na studia ze względu na pochodzenie rasowe poprzez faworyzowanie przedstawicieli mniejszości. Mimo to, w wielu krajach, także w Polsce, wciąż dochodzi do naruszeń wolności akademickiej. Doświadczyli tego m.in. prof. Ewa Budzyńska czy prof. Wojciech Roszkowski.

Nadzieja na lepszą przyszłość nauki

W ostatnim czasie amerykański federalny Sąd Najwyższy wydał przełomowy wyrok w sprawie Students for Fair Admissions, Inc. v. President and Fellows of Harvard College[1]. Piętnuje on praktyki amerykańskich uczelni polegające na różnicowaniu szans przyjęć na studia ze względu na pochodzenie rasowe poprzez faworyzowanie przedstawicieli mniejszości jako niezgodne z zasadą równej ochrony przez prawo na podstawie 14. Poprawki do Konstytucji USA. Oznacza to nadzieję na pewien zwrot w kwestii wpływów lewicowych ideologów na uczelniach wyższych. Niestety wskazane niżej przykłady wykazują, że problem należy rozpatrywać międzynarodowo, osoby czy organizacje broniące niepopularnych wartości są szykanowane, a niejednokrotnie nie decyduje rzetelność naukowa tylko światopogląd wyznawany przez akademika i osoby go oceniające.

Kultura wykluczenia na uczelniach

Kultura wykluczenia, znana także jako „cancel culture”, zatacza szerokie kręgi w świecie akademickim. Na straży wolności akademickiej stoi jednak Instytut Ordo Iuris wraz z czasopismem naukowym „Kultura prawna”. Poniżej przedstawiono przykładowe działania prawników Instytutu w obronie wolności akademickiej[2].

Prof. Ewa Budzyńska w 2018 r. prowadziła zajęcia pt. „Międzypokoleniowe więzi w rodzinach światowych”. Ich celem było zapoznanie uczestników z rodziną jako elementem struktury społecznej oraz przedstawienie, jakie formy przyjmowała ona na przestrzeni wieków w zależności od kształtującej ją kultury czy religii. W czasie zajęć studenci poznawali odmienności kulturowe rodzin wyznawców chrześcijaństwa, judaizmu, islamu czy hinduizmu.

Po zajęciach dotyczących rodziny w kontekście nauki chrześcijańskiej, grupa studentów złożyła do władz uczelni skargę na prof. Ewę Budzyńską. Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego Rzecznik za bezzasadny uznał zarzut antysemityzmu naukowca. Przyznał także, że bezpodstawny był zarzut przekazywania przez prof. Ewę Budzyńską „informacji niezgodnej z aktualnym stanem naukowym”. Pomimo tego zażądał od Komisji Dyscyplinarnej dla nauczycieli akademickich Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach ukarania prof. Ewy Budzyńskiej dyscyplinarną naganą, a Komisja zdecydowała się wszcząć postępowanie. Obrony w toku postępowania podjęli się prawnicy Ordo Iuris.

Aktualnie sprawa została przez Sąd Apelacyjny w Warszawie skierowana do ponownego rozpoznania przez Komisję Dyscyplinarną przy Ministrze Edukacji i Nauki. Wcześniej sposób prowadzenia wobec prof. Budzyńskiej postępowania wyjaśniającego przez Rzecznika Dyscyplinarnego prof. Wojciecha Popiołka i postępowania dyscyplinarnego przez Komisję Dyscyplinarną Uniwersytetu Śląskiego, został przez Komisję odwoławczą przy Ministrze Edukacji i Nauki oceniony jako naruszający „elementarne zasady bezstronności”.

Sprawa ta i zapadłe na jej gruncie orzeczenia wskazują jak dalece oszczerstwa ze strony aktywistów mogą rzutować na życie naukowca. Sprawa prof. Budzyńskiej toczy się latami w oczekiwaniu na sprawiedliwy finał, podczas gdy uniwersytecki rzecznik dyscyplinarny oraz uczelniana komisja dyscyplinarna, prowadziły postępowanie w sposób bezsprzecznie urągający gwarancjom bezstronności.

Wojciech Roszkowski – podręcznik do Historii i teraźniejszości

W 2022 r. w Polsce trwała dyskusja wokół podręcznika „Historia i teraźniejszość”, autorstwa prof. Wojciecha Roszkowskiego. Podręcznik ,,Historia i teraźniejszość” koncentruje się na wskazaniu problemów jakie dotykają ludzkość w naszej epoce. Autor pochyla się nad problematyką powstawania i funkcjonowania różnych szkodliwych ideologii, od nazizmu, aż po ideologię gender. Krytykuje także wizję zaprezentowaną w powieści „Nowy Wspaniały Świat” Aldousa Huxleya, według której dzieci produkuje się w laboratoriach, w oderwaniu od matki i ojca, od rodziny. Za te twierdzenia na prof. Roszkowskiego spadły liczne ataki, fałszywie zarzucające mu deprecjonowanie dzieci poczętych metodą in vitro i ich rodzin. Partner międzynarodowej kancelarii prawnej deklarował również złożenie przeciw historykowi pozwu w związku z napisanym przez niego podręcznikiem, a także pozwanie wydawnictwa Biały Kruk, które wydało publikację. Instytut Ordo Iuris przygotował petycję w obronie polskiego naukowca, w której wzywał klientów wspomnianej kancelarii do obrony konstytucyjnych wolności słowa i nauki[3]. Naukowcy wchodzący w skład Rady Naukowej Instytutu Ordo Iuris wydali specjalne stanowisko, przypominając, że „jako naukowiec, prof. Roszkowski ma prawo do formułowania własnych osądów i ocen”[4]. Instytut Ordo Iuris zażądał także od spółek Skarbu Państwa wyjaśnienia, czy zdają sobie sprawę z ideologicznego zaangażowania wspomnianej kancelarii[5]. Ostatecznie partner korporacji zamilkł, a ona sama wymijająco wycofała się z angażowania swej marki w kontrowersyjny atak na naukowca i podręcznik.

Przypadek prof. Roszkowskiego wskazuje jak łatwo uczony może popaść w niełaskę i być ofiarą nagonki za mówienie wprost na tematy niepopularne. Dodatkowo w tym przypadku przypisywane mu były poglądy nieznajdujące odzwierciedlenia w rzeczywistości i niemające poparcia w tekście wydanego podręcznika. Potrzebna była niestety stanowcza i natychmiastowa reakcja podobnie ważnych środowisk na rzecz obrony naukowca, aby uniknął on jeszcze większych nieprzyjemności i być może długotrwałych postępowań cywilnoprawnych, mających na celu faktyczne zastosowanie cenzury prewencyjnej.

Prof. Stephen Baskerville na łamach “Kultury Prawnej”

O wolności akademickiej pisał również w 2022 r. na łamach „Kultury Prawnej” prof. Stephen Baskerville. Według naukowca „wolność akademicka jest wartością, bez której samo szkolnictwo wyższe jest niemożliwe, ponieważ bez wolności akademickiej sama nauka nie może istnieć w sposób uczciwy. (…) Przede wszystkim wolność akademicka nie może być licencją na wprowadzanie ideologii politycznych do zajęć dydaktycznych lub nauki: przekształcania całej ludzkiej wiedzy w polityczne postulaty. To właśnie doprowadziło do obecnej degradacji szkolnictwa wyższego na całym Zachodzie i nie tylko nie możemy powtarzać ani kontynuować tego błędu, ale musimy znaleźć sposoby, aby go odwrócić. (…) Tak więc, podczas gdy wolność akademicka była w ostatnich latach strasznie nadużywana przez ideologów, którzy upolityczniają program nauczania i eliminują tych, którzy nie podzielają ich ideologii („Cancel Culture”), ci, którzy są usuwani lub „anulowani”, wciąż mogą powoływać się na tę zasadę [wolności akademickiej – przyp. PP], aby się bronić (…)”[6]. Tak właśnie było w sprawach prof. Ewy Budzyńskiej czy prof. Wojciecha Roszkowskiego. Podobne szykany na tle światopoglądowym spotkały także innych naukowców[7].

Profesor, bazując na swoim doświadczeniu akademickim, odnosił się w dużej mierze do sytuacji na uczelniach zachodnioeuropejskich oraz amerykańskich. Wskazane wyżej przykłady pokazują jednak, że zjawisko, choć być może nie tak medialnie jak tamże, jest jednak obecne również w Polsce. Tymczasem Instytut Ordo Iuris, wraz z czasopismem naukowym „Kultura Prawna”, pozostaje miejscem swobodnej wymiany akademickiej, nie akceptując wykluczenia ze względu na wyznawane poglądy znajdujące poparcie naukowe.

 

Przemysław Pietrzak – analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris

 
Czytaj Więcej
Edukacja

20.04.2023

Collegium Intermarium zaprasza na Festiwal Nauki Klasycznej

• Festiwal Nauki Klasycznej jest najnowszym projektem Uczelni Collegium Intermarium, który jest realizowany na podstawie umowy zawartej z Ministerstwem Nauki i Edukacji.

Czytaj Więcej
Działalność Instytutu

05.04.2023

„Kultura Prawna” czasopismem poruszającym istotne problemy życia publicznego

· Instytut Ordo Iuris prowadzi nabór tekstów do kolejnego numeru czasopisma naukowego „Kultura Prawna”.

Czytaj Więcej
Subskrybuj Nauka