· Sąd Najwyższy odmówił rozpoznania kasacji w sprawie farmaceutki uznanej winną naruszenia prawa farmaceutycznego za odmowę sprzedaży tabletek wczesnoporonnych.

· Zdaniem SN, w postępowaniu dyscyplinarnym nie można złożyć kasacji ze względu na znikomą szkodliwość społeczną.

· Decyzję Sądu Najwyższego można traktować jako ucieczkę przed koniecznością wypowiedzenia się co do klauzuli sumienia.

Proces za zachowanie zgodne z sumieniem

Postępowanie dotyczyło Doroty Pamuły – farmaceutki, która została ukarana naganą przez Okręgowy Sąd Aptekarski. Naczelny Sąd Aptekarski uchylił to orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Następnie OSA umorzył postępowanie, uznając kobietę za winną, wskazując jednak na niską szkodliwość społeczną czynu, a sąd drugiej instancji podtrzymał to orzeczenie. Prawnicy Instytutu Ordo Iuris w imieniu farmaceutki wnieśli kasację do Sądu Najwyższego, domagając się jej uniewinnienia. Sąd Najwyższy odmówił jednak rozpoznania kasacji.

Sprawa miała swój początek w lutym 2021 r., kiedy to aptekarka odmówiła pacjentce sprzedaży tabletek wczesnoporonnych EllaOne, powołując się na klauzulę sumienia. Okręgowy Sąd Aptekarski w Krakowie skazał ją wówczas na karę nagany. OSA nie umożliwił jej nawet złożenia wyjaśnień w tej sprawie. Na etapie postępowania odwoławczego do sprawy włączyli się prawnicy Ordo Iuris, którzy zawnioskowali o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w celu rzetelnego przeprowadzenia postępowania dowodowego oraz umożliwienia farmaceutce skorzystania z prawa do obrony. Podobny wniosek złożył również Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej. Naczelny Sąd Aptekarski uchylił wówczas orzeczenie i nakazał ponowne rozpoznanie sprawy.

Po ponownym przeprowadzeniu postępowania Okręgowy Sąd Aptekarski w Krakowie umorzył je, uznając, że działanie aptekarki charakteryzowało się znikomą szkodliwością społeczną czynu. W pisemnym uzasadnieniu orzeczenia sąd zaznaczył m.in., że „w tym konkretnym przypadku żadne dobro Pokrzywdzonej nie zostało naruszone, nie została jej wyrządzona żadna szkoda, ani nie było zagrożenia tą szkodą”.

Konstytucja i ustawy bronią wolności sumienia

Prawnicy Ordo Iuris złożyli odwołanie od tego orzeczenia. W ocenie Instytutu, nie można uznać odmowy sprzedaży środków wczesnoporonnych za naruszenie przepisów prawa farmaceutycznego, gdyż byłoby to sprzeczne z gwarantowaną konstytucyjnie wolnością sumienia. Prawo farmaceutów oraz właścicieli aptek do powołania się na klauzulę sumienia zapewnia art. 53 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym „każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii”[1]. Taką wykładnię przepisów potwierdza wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2015 r., w którym podkreślono, że w demokratycznym państwie prawnym „wyrazem prawa do postępowania zgodnie z własnym sumieniem, a w konsekwencji także wyrazem wolności od przymusu postępowania wbrew własnemu sumieniu, jest klauzula sumienia (…). Wolność sumienia musi bowiem przejawiać się także w możliwości odmowy wykonania obowiązku nałożonego zgodnie z prawem z powołaniem się na przekonania naukowe, religijne lub moralne”.

Zamiarem ustawodawcy formułującego brzmienie art. 96 ust. 5 pkt 1 Prawa farmaceutycznego (dotyczącego odmowy wydania produktu leczniczego) było nadanie w pewnym zakresie temu przepisowi roli klauzuli sumienia. Przepis ten jest zatem podstawę prawną dla farmaceutów do odmowy wydawania środków antykoncepcyjnych, w szczególności postkoitalnych i wczesnoporonnych, jako mogących powodować zagrożenie życia lub zdrowia dziecka, którym (według art. 2 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka) „jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności[2]”. Ponadto, zgodnie z art. 3 ust. 1 Kodeksu Etyki Aptekarza Rzeczypospolitej Polskiej, każdy farmaceuta zobowiązany jest do działania w zgodzie ze swoim sumieniem.

Jak zaznacza Ordo Iuris, dodatkową podstawą prawną odmowy wydania środków wczesnoporonnych może być art. 96 ust. 5 pkt 2 Prawa farmaceutycznego, według którego, w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że produkt leczniczy może być zastosowany w celu pozamedycznym, farmaceuta może odmówić sprzedaży produktu. Pozbawienie życia embrionu ludzkiego niezależnie od stopnia jego rozwoju – podobnie jak zapobieganie jego powstaniu – nie jest celem medycznym[3].

Co istotne, pacjent nie ma prawa żądać wydania środków wczesnoporonnych, jeśli farmaceuta powołuje się na klauzulę sumienia, ponieważ oznaczałoby to przyznanie pacjentowi prawa do narzucania swoich przekonań moralnych aptekarzowi i zmuszania go do zachowania się wbrew swojemu sumieniu.  W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, stanowiłoby to niedopuszczalny przymus współdziałania w osiąganiu celu niegodziwego. Taka sytuacja nie zachodzi w odwrotnym przypadku, gdy farmaceuta odmawia sprzedaży preparatów antykoncepcyjnych czy wczesnoporonnych, ponieważ pacjent zawsze może je nabyć w innej aptece i swobodnie korzystać z dopuszczonych do obrotu środków o takim charakterze, jeśli sumienie mu na to pozwala.

Interwencja przed Sądem Najwyższym

W związku z tym, prawnicy z Ordo Iuris złożyli kasację od orzeczenia, które stwierdzało winę Doroty Pamuły. W kasacji zostało wskazane, że postępowanie przed sądami dyscyplinarnymi od samego początku obarczone było błędem. Wniosek o ukaranie skierowany przez Rzecznika Dyscyplinarnego nie zawierał elementów niezbędnych dla jego dalszego procedowania - nie wskazywał żadnych przepisów ustawy, pod które zarzucany czyn podpada. Wniosek o ukaranie był zatem wadliwy, ponieważ nie wskazywał, jakie znamiona, którego czynu miały zostać spełnione.

Ze wspólnego zestawienia przepisów przyjętych za podstawę wniosku (art. 87 ust. 2 pkt 1 Prawa farmaceutycznego w zw. z § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowa z 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept) wynika jedynie, że „apteka ogólnodostępna jest przeznaczona do zaopatrywania ludności w produkty lecznicze, leki apteczne, leki recepturowe (…) oraz realizacja recepty obejmuje jej otaksowanie oraz wydanie przepisanych na niej produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych”.

Wniosek o ukaranie nie zawierał odniesienia do najistotniejszego przepisu stanowiącego o możliwości odpowiedzialności dyscyplinarnej farmaceutów oraz określającego zakres tej odpowiedzialności, czyli art. 45 ustawy o izbach aptekarskich. Mówi on, że „członkowie samorządu zawodu farmaceuty podlegają odpowiedzialności zawodowej przed sądami aptekarskimi za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki i deontologii zawodowej oraz przepisami prawnymi dotyczącymi wykonywania zawodu farmaceuty”. Nie wiadomo zatem, czy farmaceutka miała być sądzona za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki zawodowej, postępowanie sprzeczne z przepisami prawnymi dotyczącymi wykonywania zawodu farmaceuty czy oba te przewinienia.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2020 r. (sygn. akt I KK 20/20) w analogicznej sprawie dotyczącej przewinienia dyscyplinarnego farmaceuty, SN rozpoznał kwestie wadliwości wniosku o ukaranie oraz orzeczeń sądów aptekarskich. W tym orzeczeniu zostało wyraźnie wskazane, że podstawą odpowiedzialności na gruncie ustawy o izbach aptekarskich jest art. 45.

Dodatkowo z wyroku Naczelnego Sądu Aptekarskiego wynikało jakoby przepisy Kodeksu Etyki Aptekarza nie miały znaczenia dla rozpoznania sprawy. Pokazuje to całkowite niezrozumienie istoty standardów korporacyjnych i powstałego konfliktu pomiędzy działaniem, które nakazuje prawo, a wyznawanym systemem etycznym farmaceuty. Kodeks Etyki Aptekarza ma za zadanie wyznaczać pewien podstawowy standard etycznych, w sposób skodyfikowany, możliwy do realizacji przez wszystkie osoby wykonujące dany zawód. 

Rolę farmaceuty sąd dyscyplinarny próbował sprowadzić do „mechanicznego” wykonywania żądań pacjenta. Sąd odwoławczy wskazał, że, co prawda, wiążą one farmaceutę jako członka samorządu, ale „nie stanowią źródła prawa, które jest podstawą do ograniczania praw innych osób”. Natomiast dla istnienia sprzeciwu sumienia nie jest potrzebne przecież prawo stanowione (w randze ustawy), ponieważ wynika ono z przyjętego przez człowieka systemu etycznego[4].

Sąd Najwyższy pozostawił kasację bez rozpoznania. Wskazał, że, w jego ocenie, od orzeczenia umarzającego postępowanie nie przysługuje kasacja, chyba że zaistnieje bezwzględna przyczyna odwoławcza. Zauważył, że w tym postępowaniu rzeczywiście taki zarzut został postawiony przez obrońców farmaceutki. Jednak, zdaniem SN, postawienie tego zarzutu miało charakter instrumentalny, a problem tak naprawdę dotyczył innego zagadnienia - związanego z klauzulą sumienia farmaceutów. W opinii SN, nie można złożyć w postępowaniu dyscyplinarnym kasacji od umorzenia z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość. Postanowienie  zostało wydane przez Izbę Dyscyplinarną Sądu Najwyższego w składzie: Marek Motuk, Marek Siwek, Paweł Wojciechowski.

Ucieczka Sądu Najwyższego

Nie sposób zgodzić się z argumentami Sądu Najwyższego, które doprowadziły do odmowy zajęcia stanowiska w sprawie sprzeciwu sumienia aptekarzy. Postępowanie dyscyplinarne ma charakter represyjny, stąd skarga uprawnionego oskarżyciela winna spełniać ścisłe wymogi. W tym przypadku skarga o ukaranie farmaceutki nie czyniła zadość tym wymogom. Argumentację SN co do pozostawienia kasacji bez rozpoznania i niezajęcia się rozstrzygnięciem sądu aptekarskiego, można traktować jako ucieczkę przed koniecznością wypowiedzenia się co do klauzuli sumienia. W sytuacji, gdy mamy do czynienia z nieprawidłową praktyką samorządu zawodowego farmaceutów, przejawiającą się przypadkami ograniczania im wolności sumienia i próbami przymuszania do sprzedaży środków wczesnoporonnych, całkowicie niezrozumiałe jest powstrzymanie się od zajęcia stanowiska w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Wypowiedzenie się przez SN mogło ukrócić dyskryminację farmaceutów w sprawie korzystania z klauzuli sumienia. Praca farmaceutów nie polega jedynie na mechanicznym wydawaniu leków, które zażąda pacjent, ale współuczestniczeniu w procesie jego leczenia[5]. Przecież farmaceuci mają także prawo wystawiania recept farmaceutycznych. Mogą też odmówić wydania leku, co jest np. częstym przypadkiem, gdy wydania środka zawierającego substancje psychoaktywne zażąda pacjent z objawami uzależnienia od narkotyków.

Adw. Magdalena Majkowska – członek Zarządu Ordo Iuris

• „Gazeta Wyborcza” opublikowała artykuł „Ordo Iuris chce, by Trybunał Konstytucyjny skasował przesłankę o zagrożeniu zdrowia kobiety. Prof. Zoll: To nie jest sprawa dla TK”.

• Tekst sugeruje, że Trybunał nie jest uprawniony do badania konstytucyjności wytycznych minister zdrowia w sprawie aborcji.

• W rzeczywistości wytyczne kreują nowe normy zachowania na kształt aktu prawnego, dlatego podlegają kontroli zgodności z Konstytucją RP.

• Autorzy tekstu stanęli również w obronie dr Gizeli Jagielskiej – lekarki z Oleśnicy, która zastrzykiem w serce zabiła zdolne do życia poza organizmem matki dziecko w 9. miesiącu ciąży.

• Dziennikarze GW przytaczają niektóre założenia wytycznych, których realizacja doprowadziła do tej tragedii.

Artykuł „Ordo Iuris chce, by Trybunał Konstytucyjny skasował przesłankę o zagrożeniu zdrowia kobiety. Prof. Zoll: To nie jest sprawa dla TK” opublikowany 23 kwietnia w „Gazecie Wyborczej” dotyczy wytycznych dla szpitali wydanych w ubiegłym roku przez minister zdrowia Izabelę Leszczynę. Autorzy publikacji (Paulina Wodzyńska, Łukasz Woźnicki) twierdzą, powołując się na prof. Andrzeja Zolla, że Trybunał Konstytucyjny nie może orzekać w sprawie konstytucyjności „interpretacji prawa”.

Tekst jednak mija się z prawdą. Wytyczne minister zdrowia to nic innego jak „furtka” dla aborcji na życzenie, co zresztą stwierdził sam cytowany przez GW premier Donald Tusk – wytyczne mają być bowiem odpowiedzią na demokratyczną klęskę ustaw depenalizujących aborcję, która miała miejsce podczas głosowania sejmowego 12 lipca 2024 r. Innymi słowy – nie udało się wprowadzić takich przepisów w Sejmie, to zrobiono to w drodze dokumentu minister zdrowia, który takie przepisy „udaje”. Taka jest bowiem istota tych wytycznych – wprost nie stanowią nowego prawa, ale przedstawiają taką interpretację obowiązujących przepisów, że zakres ich stosowania ma być szerszy, a tym samym sprzeczny z ustalonymi w orzecznictwie zasadami ograniczania prawa do życia. Tym samym pozaprawnie kreują nowe normy zachowania, na kształt aktu normatywnego. Taki akt z kolei podlega kontroli zgodności z Konstytucją RP obowiązującą od 1997 r. 

Minister zdrowia w wytycznych oczekuje postępowania sprzecznego z prawem

Warto pamiętać, że minister Leszczyna próbuje w nich modyfikować nie tylko istniejące (ograniczone nadrzędną - bo konstytucyjną zasadą prawnej ochrony życia człowieka) przepisy ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży („u.p.r.”), ale także ustawę z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty („u.z.l.”). Cytowany przez GW fragment wypowiedzi minister zdrowia, że „nie trzeba zwoływać konsyliów, które są utrudnianiem «świadczenia gwarantowanego w koszyku świadczeń». Kobieta z takim zaświadczeniem [od psychiatry – KG] musi mieć wykonany zabieg”. Nic bardziej mylnego – art. 37 u.z.l. wyraźnie stanowi, że, w razie wątpliwości diagnostycznych lub terapeutycznych, lekarz, bazując na własnej wiedzy medycznej, powinien zasięgnąć opinii właściwego lekarza specjalisty lub zorganizować konsylium lekarskie. Powinien oznacza – ma obowiązek. Z ustawy wynika więc obowiązek konsultacji, który minister zdrowia przedstawia jako możliwość, z której – jak sugeruje Izabela Leszczyna – w przypadku przerywania ciąży lekarze nie powinni w ogóle korzystać. A do tego, że nie powinni, przekonać lekarzy mają w szczególności sankcje finansowe przewidziane dla szpitali odmawiających aborcji (nieważne z jakich powodów), w znowelizowanej przez tę samą panią minister wersji rozporządzenia z 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Swoimi wytycznymi minister zdrowia kreuje zatem nowe, nieznane obowiązującemu prawu nakazy postępowania. I właśnie te nakazy mogą i powinny być przedmiotem kontroli przez Trybunał Konstytucyjny. Stąd w pełni uzasadniony apel Instytutu o poddanie takiej kontroli szkodliwych wytycznych.

Przerwanie ciąży łączy się z obowiązkiem ratowania dziecka

Autorzy artykułu w „Gazecie Wyborczej” nie zauważyli, że u.p.r. nie jest jedynym aktem prawnym, którego przepisy przesądzają o granicach dopuszczalności przerywania ciąży i – co w zdarzeniu, które miało miejsce w Oleśnicy jeszcze ważniejsze – o formie w jakiej przerwania ciąży się dokonuje. Fałszywie dziennikarze GW sugerują, że „w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia matki obowiązująca ustawa nie określa wieku ciąży, do którego można wykonać aborcję”, ponieważ przepisy w ogóle nie mówią o aborcji (rozumianej jako intencjonalne zabicie dziecka), ale o przerwaniu ciąży, nie precyzując obowiązków lekarzy co do dziecka, które w wyniku przerwania ciąży zostaje odseparowane od organizmu matki. Tutaj zastosowanie znajdują już bowiem regulacje określające zasady wykonywania zawodu lekarza – u.z.l., Kodeks Etyki Lekarskiej czy standardy medyczne dla lekarzy poszczególnych specjalizacji. W żadnej z tych pozycji nie znajdziemy przyzwolenia na czyn, jakiego dopuściła się wicedyrektor szpitala w Oleśnicy, co przypomnieli lekarze z Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w piśmie skierowanym do minister zdrowia. Jak podkreślają także specjaliści o prawa karnego – od 24. tygodnia ciąży lekarzy obowiązuje zasada „życie przede wszystkim”.

I nie powinna mieć przy tym znaczenia okoliczność, że u Felka zabitego w 9. miesiącu ciąży w oleśnickim szpitalu zdiagnozowano taką czy inną chorobę. Pomijając fakt, że w tej sprawie nie było jednomyślności lekarzy w kwestii stanu zdrowia dziecka, od roku 2020 przerwanie ciąży z tych względów jest działaniem nielegalnym, a więc podpada pod art. 152 § 1 Kodeksu karnego („k.k.”), który przewiduje karę pozbawienia wolności dla każdego, kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy. To, że autorzy artykułu w GW wspominają o problemie zdrowotnym dziecka, może służyć jedynie jako potwierdzenie, że pozbawienie go życia miało charakter eugeniczny i było przestępstwem. Dla jasności, warto dodać, że na kwalifikację prawnokarną tego czynu mają już wpływ takie okoliczności, jak wiek dziecka, czyli jego zdolność do życia poza organizmem matki (art. 152 § 3 k.k. – „kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”) oraz fakt, że w sprawie tej zaistniały medyczne przesłanki do cesarskiego cięcia, przez co – zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (postanowienie SN z 30 października 2008, sygn. I KZP 13/08) – dziecku nienarodzonemu przysługiwała pełna prawnokarna ochrona życia przewidziana w art. 148 § 1 k.k. – „kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10 albo karze dożywotniego pozbawienia wolności”.

Minister zdrowia nie jest lekarzem

Na koniec nie sposób nie odnieść się do istotnie nietrafionego przytyku dziennikarzy „Gazety Wyborczej” bez wykształcenia medycznego, wyrażającego oburzenie, że prawnicy z Instytutu Ordo Iuris nie są lekarzami, a wypowiadają się w kwestii przesłanki zagrożenia zdrowia psychicznego. Prawnicy Ordo Iuris wypowiadają się w kwestii obowiązującego prawa i prób wprowadzania w Polsce nielegalnej aborcji na życzenie, do czego w rzeczywistości prowadzą wytyczne wydane przez minister zdrowia.

A skoro poruszono ten temat, przypomnieć wypada, że lekarzem przede wszystkim nie jest minister zdrowia Izabela Leszczyna.

r.pr. Katarzyna Gęsiak, dyrektor Centrum Prawa Medycznego i Bioetyki Ordo Iuris

• Wiele wątpliwości wywołuje wchodzące dziś w życie rozporządzenie zakazujące fotografowania i filmowania „obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa”.

• Akt ten nie określa precyzyjnie, jakie obiekty są objęte tym zakazem. Ich zakres jest bardzo szeroki.

• Rodzi to pytania o możliwość złamania zakazu przez osoby korzystające z kamer samochodowych.

Dziś w życie wchodzi rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z 27 marca 2025 r. w sprawie trybu oraz terminów wydawania zezwoleń na fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu lub wizerunku obiektów, osób lub ruchomości, o których mowa w art. 616a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, wzoru znaku zakazu fotografowania oraz sposobu jego uwidocznienia, utrwalenia i rozmieszczenia. Sprawi to, że ujęty w art. 616a ustawy o obronie ojczyzny zakaz fotografowania i filmowania „obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów infrastruktury krytycznej” zacznie w praktyce obowiązywać. Do tej pory niemożliwe było nałożenie kary za złamanie tego zakazu, gdyż, zgodnie z art. 683a ustawy, przewidującym taką możliwość, ukarać można jedynie za utrwalanie obiektu oznaczonego znakiem zakazu fotografowania. Wzór takiego znaku nie był dotąd określony – wprowadza go właśnie wchodzące w życie rozporządzenie.

Nowe przepisy budzą jednak wątpliwości co do ich zgodności z Konstytucją. Zakres zakazu jest określony w sposób niezbyt jasny. Z jednej strony przepis ustawy pozwala na objęcie nim bardzo szerokiej grupy obiektów – począwszy od obiektów, w których produkuje się, remontuje i magazynuje uzbrojenie, przez obiekty mające bezpośredni związek z wydobywaniem gazu ziemnego, ropy naftowej, węgla brunatnego i kamiennego, także porty, mosty, wiadukty i tunele, elektrownie i elektrociepłownie, a skończywszy na obiektach podmiotów takich jak Narodowy Bank Polski czy Bank Gospodarstwa Krajowego. Co jednak istotne, sam fakt należenia obiektu do tych grup nie będzie skutkował automatycznie objęciem go zakazem fotografowania. Jak wskazuje ustawa, o oznaczeniu obiektu znakiem zakazu fotografowania decyduje organ właściwy w zakresie ochrony tego obiektu, uwzględniając przy tym zagrożenia dla bezpieczeństwa obiektu. Fizycznego aktu oznaczenia takim znakiem (w sposób i w miejscach zapewniających widoczność tych znaków dla osób postronnych) dokonuje podmiot władający obiektem. Nie jest przewidziane sporządzenie i następnie udostępnienie przez organy rządowe listy obiektów, które mają zostać objęte zakazem.

W praktyce wątpliwości budzi to, kto i w jakich okolicznościach będzie mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności za naruszenie zakazu. Przepisy tak ustawy, jak i rozporządzenia, przewidują wyjątki od tego zakazu w bardzo wąskim zakresie, nieobejmującym chociażby sytuacji, gdy obiekt stanowi jedynie szczegół całości (takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza) czy gdy jest fotografowany ze znacznego oddalenia, uniemożliwiającego utrwalenie jego szczegółów. W mediach dość szeroko dyskutowana jest chociażby możliwość złamania zakazu przez osoby korzystające z tak zwanych kamerek samochodowych.

Należy w tym miejscu wskazać, że właściwe w tym zakresie są przepisy Kodeksu wykroczeń. Zgodnie z jego art. 5, jeśli konkretny przepis nie stanowi inaczej (a w tym wypadku nie stanowi), wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie. Wykroczenie nieumyślne zachodzi, jeżeli sprawca, nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. Stwierdzenie tego, na czym w danej sytuacji polega wymóg zachowania ostrożności, jest w zasadzie niemożliwe do określenia z góry i zawsze będzie podlegać indywidualnej ocenie sądu. W sytuacji, gdy ktoś porusza się w okolicy terenów wojskowych lub przemysłowych, niezauważanie oznaczenia trudno będzie uznać za czynnik wyłączający możliwość poniesienia kary.

Wejście w życie rozporządzenia będzie skutkować poważnymi wątpliwości co do zgodności stanu prawnego z Konstytucją, przed czym ostrzegał zresztą Rzecznik Praw Obywatelskich. Przepisy tak jego, jak i ustawy, na podstawie której zostały wydane, mogą zostać uznane za sprzeczne z wolnością pozyskiwania informacji, zawartą w art. 54 ust. 1 Konstytucji. Z kolei umożliwienie w ustawie orzekania przepadku przedmiotów pochodzących z wykroczenia (czyli klisz, taśm filmowych lub nośników pamięci cyfrowej) oraz służących do popełnienia wykroczenia (czyli aparatów fotograficznych lub kamer), nawet w wypadku, gdy wykroczenie zostanie popełnione nieumyślnie, budzi wątpliwości co do zgodności z konstytucyjnymi gwarancjami poszanowania własności. Należy ubolewać, że minister zdecydował się na wydanie rozporządzenia bez uprzedniego znowelizowania ustawy, które choć częściowo rozwiewałoby powyższe wątpliwości.

Jędrzej Jabłoński – analityk Ordo Iuris