Prawo ucznia do udziału w rekolekcjach. Analiza zarzutów stawianych dyrektorom szkół przez niektóre organizacje pozarządowe

Główne tezy

· Rekolekcje mogą być organizowane na terenie szkoły.

· Każdy uczeń, który tego chce może uczestniczyć w rekolekcjach. Fakt uczęszczania bądź nieuczęszczania na lekcje religii nie ma znaczenia.

· Niepowiadomienie dyrektora szkoły z miesięcznym wyprzedzeniem o terminie rekolekcji nie uniemożliwia ich organizacji.

· Szkoła musi zapewnić opiekę uczniom w czasie rekolekcji organizowanych poza terenem szkoły.

· Nie istnieje obowiązek wyrażania pisemnej zgody na udział ucznia w rekolekcjach, jeśli uczęszcza on na lekcje religii.

· Polecenie nauczycielowi sprawowania opieki nad uczniami w czasie rekolekcji organizowanych w kościele nie stanowi zmuszenia go do ujawnienia swojego światopoglądu, nie narusza jego dóbr osobistych ani nie stanowi zmuszania do uczestniczenia w praktykach religijnych.

Wstęp

Okres Wielkiego Postu to czas, w którym w wielu parafiach katolickich organizowane są rekolekcje dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Jest to praktyka powszechna od lat i odbywa się we współpracy i porozumieniu miejscowej parafii, szkoły oraz rodziców. Bywa, że rekolekcje takie odbywają się w szkole, np. na sali gimnastycznej. Stanowi to często znaczne udogodnienie dla rodziców, którzy nie muszą zwalniać się z pracy, aby doprowadzić dziecko do kościoła. Niemniej można niekiedy spotkać się z próbami przeszkodzenia w organizacji tego typu wydarzeń z wykorzystaniem szkolnej przestrzeni. Istnieją środowiska, które swoją misję upatrują w ochronie (rzekomo łamanych) praw osób bezwyznaniowych, co najczęściej wiąże się z działaniami dotykającymi swobody i praw rodziców i uczniów o wyznaniu katolickim. Przedmiotem niniejszej analizy będą zasady organizowania rekolekcji dla uczniów szkół oraz wybrane zarzuty formułowane przez niektóre organizacje pozarządowe w tej materii pod adresem dyrektorów szkół.

Dopuszczalna jest organizacja rekolekcji na terenie szkoły

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej[1] gwarantuje każdemu wolność sumienia i religii (art. 53 ust. 1). Zgodnie z art. 53 ust. 2 wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.

Przejawem wolności religijnej jest możliwość uczestnictwa w rekolekcjach wielkopostnych lub adwentowych, które są formą nauczania opartego na wartościach chrześcijańskich, do których to wartości odwołanie znajduje się notabene w preambule Konstytucji RP oraz w preambule ustawy - Prawo oświatowe[2] (dalej: PrOśw).

Wolność religii nie ma ograniczonego zasięgu terytorialnego i wynikające z niej prawa można realizować w każdym miejscu publicznym, w tym również w szkole[3]. Potwierdzeniem tego jest art. 13 ust. 1 ustawy o systemie oświaty[4], zgodnie z którym „szkoła i placówka publiczna umożliwia uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury”.

Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r.[5], która w art. 10 ust. 1 stanowi, iż „Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań”, nie przesądza o tym, że w szkole nie ma miejsca na symbole, wydarzenia czy nauczanie bazujące na wartościach chrześcijańskich, w tym na rekolekcje wiekopostne lub adwentowe[6]. Jest dokładnie odwrotnie z uwagi na konstytucyjny wymóg zachowania bezstronności światopoglądowej władz publicznych (art. 25 ust. 2), który w omawianych okolicznościach wyraża się w zakazie rugowania elementów kultury chrześcijańskiej z przestrzeni szkolnej z ideologicznych powodów. Jak bowiem wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 14 grudnia 2009 r.: „W literaturze przedmiotu często zwraca się uwagę, że pojęcie bezstronności - inaczej niż neutralność - dopuszcza aktywne działanie państwa w celu umożliwienia jednostce korzystania z wolności sumienia i religii (...) Bezstronność wyklucza zatem wszelkie uprzedzenia i zakłada zachowanie jednakowego dystansu wobec określonych podmiotów, nie wyklucza jednak podejmowania pozytywnych działań na ich rzecz. Bezstronność państwa nie może być utożsamiana z rolą bierną, przeciwnie, dopuszcza pozytywne zaangażowanie na rzecz zapewnienia możliwie najszerszej wolności sumienia i religii wszystkim osobom w warunkach demokratycznego i pluralistycznego społeczeństwa”[7].

W okresie PRL funkcjonował przepis, który uzasadniał laickie podejście do wychowania w szkole. Mowa tu o art. 2 ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania[8], który stanowił, że „[s]zkoły i inne placówki oświatowo-wychowawcze są instytucjami świeckimi. Całokształt nauczania i wychowania w tych instytucjach ma charakter świecki”. Ponadto Konstytucja PRL[9] w art. 70 ust. 2 stwierdzała dobitnie, że Kościół i państwo są od siebie oddzielone. Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu sygnalizacyjnym z dnia 13 lutego 1991 r.[10] nie pozostawił wątpliwości co do interpretacji powyższego przepisu ustawowego. Stwierdził on, że „ustawa z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz.U. Nr 32, poz. 160 ze zm.), a zwłaszcza jej art. 2, nie jest spójna z systemem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej - w szczególności z Konstytucją RP[11], z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 29, poz. 154 ze zm.) oraz z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. Nr 29, poz. 155 ze zm.)”.

Powyższa argumentacja świadczy o tym, że niedopuszczalna byłaby odmowa organizacji rekolekcji czy innych wydarzeń o charakterze religijnych w szkole ze względu na ich religijny charakter (vide: „bezstronność wyklucza wszelkie uprzedzenia”). To jednak nie wszystkie argumenty na rzecz dopuszczalności organizacji rekolekcji w przestrzeni szkolnej.

Udział dziecka w rekolekcjach stanowi bowiem zarazem element wychowawczy. W tym kontekście należy mieć na uwadze treść art. 53 ust. 3 zd. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym „rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami” oraz przepisy prawa oświatowego, które przewidują współpracę szkoły z rodzicami oraz wspieranie ich wychowawczej roli.

Artykuł 44 ust. 1 PrOśw nakłada na szkoły obowiązek podejmowania niezbędnych działań w celu tworzenia optymalnych warunków realizacji działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej. Działania te dotyczą m.in. współpracy z rodzicami. Z kolei zgodnie z art. 1 pkt 2 PrOśw system oświaty „zapewnia w szczególności wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny”.

W świetle powyższego organizacja rekolekcji w przestrzeni szkolnej na życzenie zainteresowanych rodziców, np. na sali gimnastycznej, jest formą realizacji ww. norm. Dodać wypada, że odbycie przez dzieci rekolekcji w czasie zajęć lekcyjnych stanowi często duże udogodnienie dla rodziców, którzy nie muszą zwalniać się z pracy i doprowadzać osobiście swoich dzieci do kościoła.

Końcowo należy wskazać, że art. 86 ust. 1 PrOśw zabrania działalności na terenie szkoły jedynie partiom politycznym. Niedopuszczalna byłaby zatem sytuacja, w której organizująca rekolekcje parafia katolicka miałaby być traktowana gorzej niż stowarzyszenia i inne organizacje, o których mowa w powyższym przepisie, mogące podejmować działalność na terenie szkoły.

Rekolekcje w czasie zajęć szkolnych nie tylko dla uczniów uczęszczających na religię

Niezależnie od wskazanych wyżej norm istnieją szczegółowe regulacje, dotyczące bezpośrednio prawa uczniów do uczestniczenia w rekolekcjach wielkopostnych oraz adwentowych w czasie zajęć szkolnych. W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych[12] (dalej: rozporządzenie z dnia 12 kwietnia 1992 r.), w § 10 ust. 1 zd. 1 zapisano: „[u]czniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, jeżeli rekolekcje te stanowią praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego”.

W powyższym przepisie przewidziano zatem dwa warunki do zwolnienia z zajęć w celu odbycia trzydniowych rekolekcji: uczeń powinien uczęszczać na lekcje religii (1), a same rekolekcje powinny stanowić praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego (2). Czy oznacza to, że jeżeli uczeń nie jest zapisany na religię, to rodzic nie ma prawa zwolnić go z lekcji celem wzięcia udziału w rekolekcjach? Na tak postawione pytanie należy odpowiedzieć przecząco. Dość zauważyć, że rodzice mogą usprawiedliwiać nieobecności na zajęciach lekcyjnych swoich dzieci i niekoniecznie muszą podawać powód. Niezależnie od tego należy mieć na uwadze przytoczone wcześniej przepisy gwarantujące prawo rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie z własnymi przekonaniami oraz obowiązki szkoły w zakresie wspierania wychowawczej roli rodziny oraz współpracy z rodzicami.

Należy się także odnieść do wątpliwości związanych z liczbą uczniów danej szkoły uczęszczających na religię w kontekście organizacji rekolekcji. Należy podkreślić, że nawet gdyby w danej szkole znalazł jeden uczeń, których chce uczestniczyć w rekolekcjach szkolnych, ma on prawo do zwolnienia z zajęć lekcyjnych w tym celu. Aktualne pozostają także obowiązki szkoły w zakresie sprawowania funkcji opiekuńczo-wychowawczej względem tego ucznia, o których była mowa, wynikające m.in. z § 10 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia z dnia 12 kwietnia 1992 r.

Powiadomienie dyrektora szkoły o zamiarze organizacji rekolekcji w terminie krótszym niż miesiąc nie musi uniemożliwiać ich przeprowadzenie na terenie szkoły oraz zwolnienie uczniów z zajęć lekcyjnych

Jak wynika § 10 ust. 3 rozporządzenia z dnia 12 kwietnia 1992 r., „[o] terminie rekolekcji dyrektor szkoły powinien być powiadomiony przez organizujących rekolekcje na co najmniej miesiąc przed terminem rozpoczęcia rekolekcji”. Powyższy przepis nie oznacza jednak, że w sytuacji niedotrzymania przewidzianego w nim terminu przez organizatora rekolekcji, ich termin należy przesunąć w czasie tak, aby zachować termin miesięczny. Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, dyrektor szkoły nie musi odmawiać organizacji rekolekcji, również na terenie szkoły, zwłaszcza gdyby życzyli sobie tego rodzice uczniów.

Poza tym prawodawca pozostawił dużo swobody w zakresie organizacji rekolekcji dla dzieci i młodzieży szkolnej, czego wyrazem jest § 10 ust. 5 rozporządzenia z dnia 12 kwietnia 1992 r., zgodnie z którym „[s]zczegółowe zasady dotyczące organizacji rekolekcji, jak również inny termin rekolekcji, są przedmiotem odrębnych ustaleń między organizującymi rekolekcje a szkołą”.

Szkoła powinna zapewnić opiekę uczniom w czasie rekolekcji organizowanych w kościele

Na niejednym portalu internetowym powielana jest informacja, że przypadku rekolekcji organizowanych w czasie zajęć szkolnych, które odbywają się w kościele, szkoła nie musi zapewniać opieki nad uczniami, zarówno w drodze do kościoła i z powrotem jak i podczas samego pobytu dzieci w kościele. Jako uzasadnienie tego stanowiska przytaczany jest § 2 rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach[13], zgodnie z którym „[d]yrektor zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w szkole lub placówce, a także bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę lub placówkę poza obiektami należącymi do tych jednostek”, względnie art. 68 ust. 1 pkt 6 PrOśw, w który mowa jest o wykonywaniu zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Podnosi się, że skoro rekolekcje nie są zajęciami organizowanymi przez szkołę, ale przez parafię, dyrektor nie odpowiada za bezpieczeństwo uczniów w drodze na rekolekcje ze szkoły do kościoła, jak również w trakcie ich trwania[14]. Tymczasem § 10 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia z dnia 12 kwietnia 1992 r. stanowi, że „[w] czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej”. W przepisie tym nie ma mowy o tym, że obowiązek ten dotyczy tylko uczniów pozostających w szkole i niebiorących udziału w rekolekcjach. Co więcej sam fakt organizowania rekolekcji nie oznacza, że szkoła nie ma obowiązku organizowania zajęć dydaktycznych. Wskazana wyżej norma, zawarta w § 10 ust. 1 zd. 2 cytowanego rozporządzenia, stanowi zaś wyłącznie o funkcji opiekuńczej i wychowawczej. Funkcja dydaktyczna w czasie trwania rekolekcji wobec uczniów biorących w nich udział nie jest bowiem, co oczywiste, przez szkołę realizowana. Powyższe również wskazuje zatem na to, że przewidziany w tym przepisie obowiązek zapewnienia funkcji opiekuńczej i wychowawczej przez szkołę dotyczy uczniów uczestniczących w rekolekcjach odbywających się w czasie zajęć lekcyjnych, niezależnie od tego czy rekolekcje te odbywają się w szkole czy poza nią. Ponadto gdyby § 10 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia MEN z 14 kwietnia 1992 r. miał dotyczyć wyłącznie uczniów niebiorących udziału w rekolekcjach i pozostających w szkole, to przepis ten byłby zbędny w świetle przywoływanego już § 2 rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, nakazującego dyrektorowi szkoły zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w szkole lub placówce.

Niezależnie od tego zauważyć należy, że w pierwotnym brzmieniu, obowiązującym do 31 sierpnia 2017 r.[15], przepis § 10 ust. 1 rozporządzenia z dnia, 12 kwietnia 1992 r. stanowił m.in., iż w czasie rekolekcji pieczę nad uczniami zapewniają katecheci. Część ta została zastąpiona sformułowaniem, zgodnie z którym „[w] czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej”. Oznacza to, że obecnie dyrektor może zwrócić się o sprawowanie pieczy nad uczniami nie tylko katechetów, ale również do innych nauczycieli. Oczywiście warto uwzględnić ich dyspozycyjność oraz tak dobierać osoby sprawujące pieczę by nie zaburzać porządku zajęć odbywających w danym dniu, o ile nie zostały ustanowione na czas rekolekcji dni wolne od zajęć dydatyczno-wychowawczych, w ramach tzw. dni dyrektorskich[16].

W opozycji do powyższej argumentacji nie stoi również obecność w art. 68 ust. 1 PrOśw pkt 6., formułującego względem dyrektora obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Świadczy o tym m.in. fakt, że art. 68 ust. 1 PrOśw wskazuje jedynie na przykładowy zakres obowiązków spoczywających na dyrektorze szkoły, na co wskazuje zawarty w nim zwrot „w szczególności”. Nie jest zatem wyliczeniem wyczerpującym. Niezależnie od tego art. 68 ust. 1 pkt 3 PrOśw, stanowi o obowiązku dyrektora szkoły sprawowania opieki nad uczniami, nie zawężając go już jedynie do zajęć organizowanych przez szkołę.

Szkoła nie ma obowiązku odbierania od rodzica pisemnego oświadczenia o wyrażeniu zgody na uczestnictwo jego dziecka w rekolekcjach

Na stronie internetowej jednej z organizacji działających na rzecz „ochrony praw osób bezwyznaniowych” możemy przeczytać, że szkoła ma obowiązek odebrać od rodziców oświadczenia o zwolnieniu ucznia z zajęć dydaktycznych w celu wzięcia udziału w rekolekcjach[17].

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby dyrektor szkoły odebrał od rodzica ucznia tego rodzaju oświadczenie. Niemniej niezasadne jest twierdzenie, aby był to jego obowiązek w przypadku dzieci uczęszczających na lekcje religii, kiedy rodzice zostali uprzednio poinformowani, np. za pośrednictwem dziennika elektronicznego, o planowanych rekolekcjach w godzinach zajęć szkolnych.

Ponadto z rozporządzenia z dnia 12 kwietnia 1992 r. wynika jedynie obowiązek odebrania od rodziców pisemnego oświadczenia dotyczącego życzenia organizacji w szkole lekcji religii[18]. Nie ma natomiast mowy o obowiązku odbierania oświadczeń dotyczących uczestnictwa w rekolekcjach. W przypadku rodziców, którzy wyrazili wolę, aby ich dzieci uczęszczały na lekcje religii można przyjąć domniemanie, że wyrażają oni zgodę na udział ich dziecka w rekolekcjach wiekopostnych lub adwentowych, w szczególności w sytuacji, gdy rodzice ci zostali uprzednio poinformowani o planowanych rekolekcjach w czasie zajęć lekcyjnych. Oczywiście rodzic ma możliwość wyrażenia sprzeciwu wobec udziału dziecka w rekolekcjach.

Domniemania takie trudno jednak przyjąć względem rodziców uczniów nieuczęszczających na lekcje religii. Gdyby tacy rodzice chcieli mimo wszystko, aby ich dziecko wzięło udział w rekolekcjach (wszak nie wszystkie dzieci nieuczęszczające na religię muszą być bezwyznaniowe), to warto byłoby odebrać od nich stosowne oświadczenie w tym zakresie.

Polecenie nauczycielowi sprawowania opieki nad uczniami w czasie rekolekcji organizowanych w kościele nie stanowi zmuszenia go do ujawnienia swojego światopoglądu

Teza postawiona w powyższym pytaniu wynika z pisma skierowanego przez, prezes wspomnianej już organizacji pozarządowej do dyrekcji Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 1 w Bydgoszczy[19]. Autorka pisma wywodzi, jakoby już sama prośba dyrektora szkoły, skierowana do nauczyciela niebędącego katechetą, o sprawowanie opieki nad uczniami w czasie rekolekcji odbywających się w kościele, stanowiła naruszenia art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, który stanowi, iż „[n]ikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania”. W kontekście powyższego, zdaniem autorki, ewentualna odmowa nauczyciela miałaby zdradzać, że nauczyciel ten nie wyznaje religii rzymskokatolickiej.

Z powyższą interpretacją nie sposób się zgodzić. Pomijając już kwestię, że często nauczyciele oraz dyrektor szkoły znają się na tyle, że dyrektor wie, który z nauczycieli jest osobą wierzącą, a który niewierzącą, to należy zauważyć, że równie dobrze nauczyciel będący wyznania rzymskokatolickiego mógłby z różnych względów odmówić wyjścia z uczniami i sprawowania nad nimi opieki w czasie rekolekcji oraz w drodze do kościoła. Zatem sama odmowa w takiej sytuacji z pewnością nie jest tożsama z ujawnieniem swojego wyznania.

Artykuł 53 ust. 7 Konstytucji RP zabrania zobowiązania (obowiązku odpowiedzi) jednostki do ujawnienia swojego światopoglądu. Przepis ten nie wyklucza zadania pytania o światopogląd czy wyznanie, o ile pozostawia się dobrowolność odpowiedzi. Z tego powodu dopuszczalne jest np. zadanie pytania w spisie powszechnym o przynależność wyznaniową, lecz odpowiedź zawsze jest nieobowiązkowa. Wyciąganie jednoznacznego wniosku o wyznaniu nauczyciela z odmowy wykonania polecenia opieki nad uczniami w czasie rekolekcji w kościele jest nieuprawnioną z perspektywy logiki i doświadczenia życiowego nadinterpretacją.

Polecenie sprawowania opieki nad uczniami w kościele nauczycielowi nie narusza jego dóbr osobistych

Kolejnym zarzutem formułowanym w związku z udziałem uczniów w rekolekcjach odbywających się w kościele w czasie zajęć szkolnych jest ten, że polecenie nauczycielowi sprawowanie nad uczniami opieki w takiej sytuacji, prowadziło do poddawania go „czynnościom, które stanowią formę praktyki religijnej”[20].

Na uzasadnienie powyższej tezy przywoływany jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. sygn. akt II CSK 1/13[21], który dotyczy jednak zupełnie innej sytuacji, a mianowicie – udzielenia nieprzytomnemu pacjentowi szpitala sakramentu namaszczenia chorych przez kapelana szpitalnego. Niemniej w wyroku tym Sąd Najwyższy wskazał, że naruszenie „swobody wyznania” jako dobra osobistego ma miejsce w razie narzucenia komuś obowiązku wykonywania pewnych praktyk religijnych, czy poddania go wbrew jego woli czynnościom, które stanowią formę praktyki religijnej. Czy jednak z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku sprawowania opieki nad uczniami w kościele w czasie rekolekcji przez nauczyciela bezwyznaniowego?

Odpowiadając na to pytanie należy przede wszystkim zauważyć, że nauczyciel idąc z grupą uczniów na rekolekcje odbywające się w kościele, nawet gdyby podczas nich miała być sprawowana Msza św., idzie do kościoła jako opiekun uczniów, znajduje się w miejscu kultu religijnego z uwagi na realizowane zadania zawodowe tj. w celu sprawowania opieki nad uczniami.  W podobnych kategoriach można rozpatrywać np. pracę funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa, którzy zapewniają ochronę osób pełniących funkcje państwowe również w czasie ich uczestnictwa w uroczystościach o religijnych.

Należy wyraźnie odróżnić udział w praktykach religijnych od bycia świadkiem czy obserwowania praktyk religijnych. Z całą pewnością stanie w kościele nie będzie uczestnictwem w sprawowanym kulcie lub udziałem w praktykach religijnych. W taki przypadku nauczyciele są biernymi obserwatorami praktyk religijnych, a nie ich przedmiotem lub podmiotem[22]. Jednocześnie trzeba podkreślić, że Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, iż osoba, która deklaruje się, jako niewierząca, nie może oczekiwać, że nie będzie miała kontaktu z osobami wierzącymi, ich praktykami i symbolami religijnymi, bo byłoby to równoznaczne z ograniczeniem swobody sumienia osób wierzących[23].

W świetle powyższego uznać należy, że co do zasady polecenie sprawowania opieki nad uczniami w kościele nauczycielowi niewyznającemu religii rzymskokatolickiej, nie stanowi naruszenia jego dóbr osobistych. Gdyby jednak taki nauczyciel odmawiał pójścia do kościoła jako opiekun uczniów, powołując się na swoją bezwyznaniowość lub wyznawanie innej religii, to jeżeli szczególne względy organizacyjne nie stałyby temu na przeszkodzie, należałoby zlecić opiekę nad uczniami innemu nauczycielowi.

Zakończenie

Działania niektórych organizacji polegające m.in. na wysyłaniu pism do szkół, w których rzekomo miałoby dochodzić do naruszenia praw osób bezwyznaniowych w związku z organizacją rekolekcji wiekopostnych, zawierających dodatkowo pytania w ramach dostępu do informacji publicznej, mogą wywierać presję na dyrektorów szkół by odstąpili oni od organizacji rekolekcji w szkole oraz w czasie zajęć szkolnych. Tymczasem zawarta w takich pismach argumentacja prawna, często okazuje się nietrafiona, co wykazano w niniejszej analizie. Niemniej niektóre placówki obawiając się konfrontacji bądź nagłośnienia sprawy w mediach, ulegają wywieranej presji. Odbywa się to niestety z pokrzywdzeniem uczniów, którzy chcieliby realizować swoje potrzeby religijne i ich rodziców oraz wbrew ich uprawnieniom wynikającym z przepisów prawa.

 

 

R.pr. Marek Puzio – starszy analityk Instytutu Ordo Iuris

Łukasz Bernaciński – członek zarządu Instytutu Ordo Iuris