Przede wszystkim należy podkreślić dwie podstawowe sprawy: zgodnie z Konstytucją RP z 1997 r. (i innymi przepisami prawa), szkoła może być miejscem ekspresji religijnej, zaś samo nawiązanie do postaci związanej z Kościołem Katolickim, omawianie jej dorobku, np. podczas lekcji, czy w formie gazetki szkolnej nie oznacza zmuszania kogokolwiek do praktyk religijnych.

Zgodnie z Konstytucją RP z 1997 r. każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii (art. 53 ust. 1), która obejmuje m.in. prawo do publicznego uzewnętrzniania religii (art. 53 ust. 2) przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Prawo to nie jest ograniczone jedynie do określonych miejsc, np. kościołów. Stąd też może je wykonywać w każdym miejscu publicznym – w tym w szkole. Tego typu ekspresji nie stoi na przeszkodzie wyrażona w art. 25 ust. 2 Konstytucji zasada bezstronności światopoglądowej władz publicznych. Władze szkoły publicznej mieszą się w pojęciu „władz publicznych”, jednak zasada ta polega na zapewnieniu pełnej swobody w wyborze i praktykowaniu religii przez obywateli oraz niepodejmowaniu jakichkolwiek działań władczych ze względu na ich wyznanie. Wystrój szkoły czy organizowane w nim wydarzenia – zwłaszcza w przypadku możliwości nieuczestniczenia w nich – w żaden sposób nie mieszczą się w zakresie działań władczych.

Trzeba zauważyć, że problematykę organizacji w szkole takich uroczystości, jak Dzień Papieski czy akademii związanych z chrześcijańskimi świętami należy rozpatrywać także w perspektywie obowiązku władz publicznych (w tym szkolnych) strzeżenia dziedzictwa narodowego (art. 5 Konstytucji). Oczywiście w pojęciu „dziedzictwa narodowego” mieści się także kultura, która zgodnie ze wstępem do Konstytucji jest „zakorzeniona w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu”. Stąd też organizując tego typu uroczystości władze szkolne przede wszystkim wypełniają swój konstytucyjny obowiązek strzeżenia dziedzictwa narodowego, a nie promują określoną religię (światopogląd).

Znajduje to potwierdzenie także w przepisach ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. Już jej preambuła stanowi, że nauczanie i wychowanie powinno odbywać się z poszanowaniem chrześcijańskiego systemu wartości oraz ma służyć rozwijaniu u młodzieży poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego. Konkretyzacją tej normy jest przepis art. 1 ust. 1 pkt 13, zgodnie z którym system oświaty zapewnia upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy i umiejętności niezbędnych do aktywnego uczestnictwa w kulturze i sztuce narodowej i światowej. Bezwzględnie w ramach tego obowiązku należy także nauczać – w każdej z dopuszczalnych form – o tych elementach kultury narodowej, które wynikają z tradycji religijnych, np. obchodzenie Wigilii Bożego Narodzenia czy błogosławieniu pokarmów z okazji Wielkiej Nocy.

Ponadto szkoła publiczna musi realizować programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego (art. 14 ust. 1 pkt 4a Prawa oświatowego). Zgodnie z obowiązującą podstawową programową dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia[1] uczeń, np. w ramach lekcji historii, musi zgłębiać zagadnienia z zakresu religii chrześcijańskiej. Jednak, co ważniejsze, podstawa programowa w zakresie kształcenia ogólnego na tym etapie nauczania przewiduje m.in. kształtowanie u uczniów postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu. Jak wynika z obowiązującej Konstytucji, kultura ta jest „zakorzeniona w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu”, a więc organizowanie przez szkołę akademii czy innych wydarzeń związanych z świętami chrześcijańskimi jest wypełnianiem obowiązków wynikających nie tylko wprost z podstawy programowej, lecz również odpowiada podstawom aksjologicznym porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej.

Ważnym argumentem za możliwością organizowania tego typu wydarzeń na terenie szkoły, czy umieszczania w niej okolicznościowych gazetek jest § 12 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach[2]. Zgodnie z tym przepisem w szkole może być zawieszony krzyż, jak również organizowana przed i po zajęciach modlitwa. Skoro dozwolone są tego typu praktyki religijne, to tym bardziej przeprowadzenie akademii czy wywieszenie gazetki o treści religijnej lub inspirowanej konfesyjnie.

Bez wątpienia Jan Paweł II jest jedną z ważniejszych postaci z historii Polski i świata, przeszedł do niej, jako papież Kościoła Katolickiego, stąd prawda historyczna wymaga, aby przedstawiać go w sposób odpowiadający jego życiorysowi. A ten z kolei nieodłącznie związany jest z katolicyzmem. Poza tym, o czym zapomina autor oświadczenia, prawo wychowania dziecka w zgodzie z własnym światopoglądem czy wolność do nieprzymuszania praktykowania religii to nie to samo co możliwość żądania braku jakiegolwiek oddziaływania religijnego ze strony otoczenia. Wielokrotnie potwierdzały to polskie sądy, stąd też powództwa o rzekome naruszenie dóbr osobistych poprzez zorganizowanie akademii szkolnej czy gazetki o treści nawiązującej do religii, są zupełnie bezzasadne. Ewentualne zagwarantowanie niebrania udziału uczniów w tego typu uroczystościach – co prawda niekonieczne – jest zupełnie wystarczające do przeciwdziałania jakimkolwiek zarzutom. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 września 2013 r., sygn. akt II CSK 1/13 jednoznacznie stwierdził, że osoba, która deklaruje się, jako niewierząca, nie może oczekiwać, że nie będzie miała kontaktu z osobami wierzącymi, ich praktykami i symbolami religijnymi, bo byłoby to równoznaczne z ograniczeniem swobody sumienia osób wierzących.

Na marginesie warto wspomnieć, że zgodnie z Konstytucją z 1997 r. rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Jednak wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania (48 ust. 1). Poza tym prawa rodziców doznają ograniczeń m.in. ze względu na moralność publiczną i porządek publiczny – określany także w przepisach powszechnie obowiązującego prawa. Te z kolei, co zostało już podkreślone, przewidują obowiązek władz szkolnych pielęgnowania kultury polskiej, uwarunkowanej chrześcijańskim dziedzictwem Narodu.

 

 

[1] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz. U. poz. 467).

[2] Dz. U. Nr 36 poz. 155 ze zm.

Czytaj więcej

PE potępia surogację, ale uznaje brak dostępu do aborcji za przemoc
4 grudnia 2025

PE potępia surogację, ale uznaje brak dostępu do aborcji za przemoc

Autorzy rezolucji uważają, że aborcja jest prawem człowieka, a odmowę…

Fundusze za praworządność, czyli jak budżet UE ma stać się potężnym narzędziem wywierania wpływu na państwa członkowskie
2 grudnia 2025

Fundusze za praworządność, czyli jak budżet UE ma stać się potężnym narzędziem wywierania wpływu na państwa członkowskie

Uzależnienie przyznawania środków unijnych od przestrzegania zasady praworządności stwarza ryzyko…

Nowelizacja ustawy o usługach elektronicznych: nadmierna ingerencja państwa i ryzyko cenzury
1 grudnia 2025

Nowelizacja ustawy o usługach elektronicznych: nadmierna ingerencja państwa i ryzyko cenzury

Nowelizacja przewiduje dodanie do ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną…

Wyrok ETPC nie podważa zakazu aborcji eugenicznej, a jedynie sposób jego wprowadzenia
13 listopada 2025

Wyrok ETPC nie podważa zakazu aborcji eugenicznej, a jedynie sposób jego wprowadzenia

Wciąż aktualne pozostaje stanowisko Trybunału w Strasburgu, że Konwencja nie…