Projekt Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych – mniejsze ograniczenie suwerenności państw w zakresie polityki zdrowotnej

Adobe Stock

· Na stronie internetowej Światowej Organizacji Zdrowia ukazał się nowy projekt Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych, czyli regulacji mających na celu zapobieganie pandemiom. 

· W projekcie zrezygnowano z przepisów mówiących o wiążących rekomendacjach oraz z postanowień ograniczających rolę państw w procesie wprowadzania stanów pandemicznych.

· Pozostały jednak zapisy o zwalczaniu „dezinformacji”, które mogą skutkować cenzurowaniem treści.

· Ostateczna wersja Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych ma zostać przyjęta na przełomie maja i czerwca.

· Instytut Ordo Iuris przygotował analizę na ten temat.

PRZECZYTAJ ANALIZĘ - LINK

Z poprzedniej wersji projektu Przepisów, usunięto słowo „niewiążące”, które odnosiło się do rekomendacji. Mogło to prowadzić do wniosku, że WHO będzie próbowała zobowiązać państwa do przyjmowania wydawanych zaleceń. Obecnie potwierdzono, że rekomendacje te faktycznie mają mieć charakter niewiążący. Projekt wprowadza również pojęcie „ostrzeżenia o wczesnym podjęciu działań”. Jest ono definiowane jako „informacje i niewiążące porady wydane przez Dyrektora Generalnego”, co również wskazuje na ich nieobowiązkowy charakter.

W projekcie umieszczono również definicję „pandemii” i „stanu zagrożenia pandemicznego”. Określane są one jako stany cechujące się m.in. szybkim rozprzestrzenianiem w wielu państwach i regionach, powodowaniem zakłóceń gospodarczych, społecznych i politycznych czy potrzebą szybkich i skoordynowanych działań. Jest to wyjaśnienie podobne do definicji pandemii, która pojawiła się w projekcie tzw. traktatu antypandemicznego w październiku 2023 r. Z ostatniej wersji projektu traktatu została ona jednak wykreślona i przeniesiona do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych.

W przepisach dotyczących zasad ogólnych, będących swego rodzaju dyrektywami co do interpretowania i wdrażania Przepisów, pozostawiono fragment odnoszący się do „godności, praw człowieka i podstawowych wolności osób”. Jego usunięcie postulowano we wcześniejszych projektach. Ta propozycja spotkała się z dużą krytyką, gdyż od momentu przyjęcia Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych w 1969 roku postulowano ich większe związanie z prawami człowieka. 

Autorzy projektu pozostawili zapis o obowiązku osiągnięcia przez Dyrektora Generalnego WHO konsensusu z państwem członkowskim w kwestii wprowadzenia na jego terytorium Stanu Zagrożenia Zdrowia Publicznego o Znaczeniu Międzynarodowym. Usunięcie tego przepisu doprowadziłoby do znacznego ograniczenia suwerenności państw w zakresie polityki zdrowotnej.

W aneksie do projektu zawarto natomiast propozycję postanowienia, na mocy którego „każde Państwo-Strona rozwija, wzmacnia i utrzymuje podstawowe zdolności” m.in. w zakresie „komunikacji ryzyka, w tym zwalczania informacji wprowadzających w błąd oraz dezinformacji”. Ordo Iuris wskazuje, że tego typu zapisy mogą prowadzić do ograniczenia wolności słowa.

- Na pozytywna opinię zasługuje rezygnacja z określonych przepisów MPZ, na mocy których rekomendacje WHO mogłyby z czasem nabrać wiążącego charakteru czy rezygnacja z postanowień, w efekcie których rola państw członkowskich WHO w procesie wprowadzania stanów pandemicznych zostałaby mocno ograniczona. Z drugiej strony, zastrzeżenia nadal budzą przepisy jednego z aneksów, tyczące się zwalczania „nieprawdziwych informacji” czy „dezinformacji”. Dlatego też warto pamiętać, iż zmiany, z pewnymi zastrzeżeniami, zmierzają w dobrym kierunku, zwłaszcza w porównaniu z pierwszymi projektami nowelizacji – wskazał Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.